Fizika va kimyo

7. Kimyoviy kinetika. Kinetik sinflanish - 2 soat.

Seminar savollari:

1. 
   Formal kinetika deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Reaksiya tezligi nima?
   
3. 
   Kimyoviy reaksiyalar kinetik siniflanishini tushuntiring (molekulyarligi, tartibini izohlang).
   
4. 
   Monomolekulyar, bimolekulyar reaksiyalarning tezlik konstantalari tenglamalarini keltirib, izohlang.
   
5. 
   Qaytar reaksiyalar tezliklarini izohlang.
   
6. 
   Paralel reaksiyalar tezliklari haqida va ularning tezlik konstantalari haqida nimalar bilasiz?
   
7. 
   Reaksiya tartibi deb nimaga aytiladi?
   
8. 
   Reaksiya tartibini qanday aniqlash usullarini bilasiz?
   
9. 
   Reaksiya tezligiga haroratni ta’siri qanday? Vant-Goff qoidasini keltiring. Arrenius tenglamasini izohlang, undan aktivlanish energiyasini topish mumkinligini ko‘rsating.
   
10. 
    Zanjir reaksiyalar odsiy reaksiyalardan nima bilan farq qiladi? Qanday alomatlari bor? Necha xil zanjir reaksiyalarini bilasiz?
    

Mavzuga oid masalalar:

1. 
   A va V moddalar orasida borayotgan reaksiya quyidagi tenglama orqali ifodalansa: 2A+V=S, reaksiyaga kirishayotgan moddalarning dastlabki konsentratsiyalari quyidagicha bo‘lsa, ya’ni A=3,2 mol/l, V=1,6 mol/l. Reaksiyaning tezlik konstantasi 0,75 ga teng bo‘lsa, boshlang‘ich vaqtdagi va vaqt o‘tishi bilan A moddaning konsentratsiyasi 0,5 mol/l, V moddaning konsentratsiyasi esa 0,25 mol/l ga kamaygandagi reaksiya tezliklarini hisoblang.
   

Berilgan:

S_A0 = 3,2 mol/l

S_B0 = 1,6 mol/l

S_A1 = 0,5 mol/l

S_B1 = 0,25 mol/l

K = 0,75

Topish kerak: V₀=? V₁=?

Echish:

V₀ = K·(S_A0) ²·S_B0 = 0,75·3,2²·1,6 = 12,29 mol/l·sek.

V₁ = K·( S_A0- S_A1)²··( S_V0- S_V1) = 0,75·(3,2-0,5)²·(1,6-0,25) = 7,38 mol/l·sek.

2. 
   Vodorod peroksidning suvli eritmada parchalanishi birinchi tartibli reaksiyadir. Berilgan sharoitda yarim emirilish davri 15,86 min. 99% peroksid vodorodning parchalanishi uchun ketadigan vaqtni aniqlang.
   
3. 
   C H₃COOC₂H₅ + NaOH CH₃COONa + C₂H₅OH reaksiyasining tezlik konstantasi 298 K da 5,4 ga teng. Agar efir va ishqorning dastlabki konsentratsiyalari bir xil 0,02 mol/l bo‘lsa, 10 minug ichida qancha efir reaksiyaga kirishadi?
   
4. 
   Sirka kislotaning etil efirini o‘yuvchi natriy bilan sovunlash reaksiyasining tezlik konstantasi 283 K da 2,38 ga teng. SHu temperaturada 90% sirka etil efirining sovunlanishi uchun ketgan vaqt topilsin, agar 1 l 0,05 N efir eritmasi:
   

a) 1 l 0,05 N ishqor eritmasi bilan;

b) 1 l 0,1 N ishqor eritmasi bilan aralashtirilgan bo‘lsa.

5. Agar reaksiya 293 K da ikki soat davom etsa, Vant-Goff qoidasidan foydalanib, shu reaksiya qaysi temperaturada 25 minutda tugashini aniqlang. Reaksiya tezligini temperatura koeffitsienti 3.

Foydalanilaligan adabiyotlar:

1. 
   X.Rustamov. Fizik kimyo. T., "O‘zbekiston", 2000 y., 487 bet.
   
2. 
   Fizik kimyo kursidan amaliy mashg‘ulotlar. Institut talabalariga o‘quv qo‘llanma / (B.N.Afanasev va boshq. Tarjimonlar: X.I. Akbarov, R.S. Tillaev). - 4-ruscha nashr. Tarjima. - T.: O‘zbekiston, 1999 y., 431 bet.