Fizika va kimyo

Termodinamikaning nulinchi qonuni

Agar ikkita yopiq sistemani bir-biriga tegizilsa, har ikkala sistemaning holati o‘zgaradi. Ma’lum vaqtdan so‘ng shunday holat yuz beradiki, bunda sistemalarda o‘zgarish ro‘y bermaydi.

Masalan: haroratlari bir-biridan farq qiladigan ikki jism – sovuq suv va qizdirilgan metall bir-biriga tegizilsa, suv isib, metall soviy boshlaydi. Birozdan so‘ng ularning ikkalasi bir xil haroratga ega bo‘ladi va issiqlik muvozanati yuzaga keladi.

Issiqlik muvozanati bir nechta jismlar orasida ham yuzaga keladi. Uchta - A, V va D sistemalar ko‘rilganda tajriba shuni ko‘rsatdiki, A va V sistemalar D sistema bilan muvozanatda bo‘lishsa, ular o‘zaro ham issiqlik muvozanatida bo‘ladi. Bu emperik fakt termodinamikaning nulinchi qonuni deb yuritiladi. Buni 1931 yilda R.Fauler ta’riflagan.

«0» qonun termodinamikaning to‘rtinchi postulati bo‘lib, u xviii asr o‘rtalarida SHotlandiya olimi Djozef Blek termometrni kashf etgandan so‘ng ta’riflandi. Bu qonunni termik muvozanat qonuni deb ham yuritiladi.

Bir-biri bilan issiqlik almashadigan 3ta oddiy sistemani olaylik:

f_1,2 ( P₁, V₁; P₂, V₂ ) = 0

f_1,3 ( P₁, V₁; P₃, V₃ ) = 0

«0» qonuni bo‘yicha f_2,3 (P₂, V₂; P₃, V₃) = 0. CHunki, hamma o‘zgaruvchilar bir-biri bilan o‘zaro bog‘liq. Bundan:

f_A (R_AV_A)= f_D (R_DV_D) va f_V (R_VV_V)= f_D (R_DV_D) bo‘lsa,

f_A (R_AV_A)= f_V (R_VV_V) bo‘ladi. Bundan: