Fizika va astronomiya

Galaktik koordinatalar - osmon sferasida galaktik uzunlik I va galaktik kenglik b dan iborat koordinatalar sistemasi. Somon yo‘li o‘rtasidan ekvator bilan i~62° burchak tashkil qilib o‘tuvchi tekislikka nisbatan yoritqichlaming vaziyatini aniqlaydi. Tekislik osmon sferasi bilan kesishib, galaktik ekvatomi hosil qiladi. Chiqish tugunining to‘g‘ri chiqishi Q=280°; I - chiqish tugunidan soat strelkasi yo‘nalishiga teskari yo‘nalish bo‘ylab hisoblanadi, hamda yoritqich va Galaktika qutbidan o‘tuvchi katta doiragacha bo‘Igan masofa, b- yoritqichning galaktik ekvatordan balandligi. Galaktik koordinatalaming son qiymatlari kuzatish davriga bog‘liq emas. Galaktik koordinatalar yulduzlar astronomiyasida qo'llani- ladi.

Galaktik toj - Galaktika atrofini o‘rab turuvchi kosmik nurlar va tez elektronlardan iborat qobiq. Dastlabki kosmik nurlami tekshirib, olingan ma’lumotlarga qaraganda yulduzlarda ba’zi elementlar, ayniqsa, litiy, berilliy va bor ko‘p. Bu elementlar yadro reaksiyasi natijasida yulduzlarda qisqa muddatda «yonib» tamorn bo‘ladi. Kosmik nurlar tarkibida kalsiy, temir, nikel kabi og‘ir elementlar ulaming kosmosdagi o‘rtacha miqdoridan bir necha o‘n baravar og‘ir. Litiy, berilliy va homing ko‘p bo‘lishiga sabab, og‘ir yadro- laming (asosan, proton va alfa zarralaming) yulduzlararo gaz bilan to‘qnashuvidir. O‘ta yangi yulduzlaming chaqnashidan hosil bo‘ladigan kosmik nurlar va elektronlar Galaktikaning 10‘⁶-10'⁵e kuchlanishdagi magnit maydoni kuch chiziqlari yo‘nalishida hara- kat qiladi va Yerga yetib kelguncha Galaktikaning atrofida milliard-yillar aylanib yuradi.