|
Yadro reaksiyasini o‘rganishga doir tajriba sxemasi.
1.tushayotgan a -zarralar;
2.nishon yadro;
3.reaksiya natijasida hosil bo‘lgan yadro;
4.detektor.
6-rasm.
Zarralar dastasiga perpendikular joylashgan birlik yuzaga birlik vaqtda tushayotgan zarralar soni (oqim zichligi yoki intensivligi) N bo‘lsa, dx qalinlikdan so‘n g N — dN bo’ladi, chunki tushayotgan neytral zarralar dastasi nishon raoddasining yadrolar bilan bo‘ladigan reaksiyalari hisobiga kamayadi..Yadro reaksiyasining chiqishi deganda, ma’lum bir fizik sharoitda eksperimental qurilma yordamida har bir reaksiya aktiga mos qayd qilinadigan zarralar soni tushuniladi.
Masalan, nishon-yadroga zarra tom onidan olib kelingan uyg‘onish energiyasi 15 MeV, kompaund yadrodagi nuklonlar soni esa A = 100 bo’lsin. U holda har bir nuklonning uyg‘onish energiyasi 0,15 MeV ga teng. Nuklon yadrodan chiqib ketishi uchun esa uning kinetik energiyasi bog’lanish energiyasi (8 MeV) dan katta bo’lishi kerak.Vaqt o‘tishi bilan bu ortiqcha 15 Me V energiya kompaund yadro nuklonlari o‘rtasida bir necha xil taqsimotda bo’ladi. Tasodifan shunday fluktuatsiya vaziyati vujudga keladiki, bunda yadro sirtidagi biror nuklonda yadroni tark eta oladigan darajada energiya yig’ilib qolishi mumkin. U holda ehtimolligi juda kichik bo’lgan «bug’lanish» jarayoni yuz beradi.
Shunday qilib, kuchli o’zaro ta’sir uyg‘ongan yadroda nuklonlararo uyg'onish energiyasini intensiv ravishda qayta taqsimlab turishini ta’minlaydi. Kom paund yadro o ‘zining qanday vujudga kelganligini butunlay«unutgandan» so‘ng yemirilish amalga oshiriladi.
Xulosa
Men ushbu “Qobiqli modelga ko’ra yadro kvant xarakteristikalarni aniqlash spin,orbita juftlik,izomer holatlari beta yemirilish ehtimoliyati”.Hozirgi vaqtda yadro fizikasi fani oldida yadro kuchlar tabiatini, elementar zarralar xususiyatlarini hamda termoyadro reaksiyasini boshqarish kabi eng muhim muammolar turibdi. Turli xil muammolarni hal etishda, yagona nazariyani yaratishdagi asosiy qiyinchilik shundan iboratki, yadrodagi nuklonlar orasidagi o'/.aro ta’sirlashuv kuchlarini bilmaymiz (yadro kuchlari tabiatda eng kutla kuch, bu kuchdan katta kuchga ega emasmiz, ta’sirlashuv qisqa musofada. Ikkinchi tomondan nuklonlar orasidagi ta’sirlashuvni bilganimizdaham tu 's irlash u v qiym atini hisoblash uchun m atem atik hisoblash imkoniyatiga ega emasmiz, chunki yadro ko‘p nuklonli sistema. Masalan, alfa-radioaktiv yadrolar yemirilishda 4-9 Me V energiyali alfa-zarralar oqimi hosil bo'ladi. Kosmik nurlar tarkibida juda katta energiyali zarralar ham uchraydi. Lekin intensivligi kam bo'lganligi uchun ulardan yadroviy reaksiyalami amalga oshirishda foydalanib Detektorlarni ikkita toifaga - hisoblagichlar va zarralar izlarini hosil qiluvchilarga ajratish mumkin. Zarralar hisoblagichlarda elektr impulsi hosil qilishga, bu bilan zarralar oqimini, massa, zaryad, tezlik va energiyalarini va h.k. aniqlash mumkin.Izli detektorlarda zarra izini, harakat yo‘nalishini boshqa zarra, yadrolar bilan to‘qnashuv jarayonlarini, yemirilish va boshqa ko‘plab ta’sirlashuv xususiyatlarini aniqlash mumkin. Zaryadsiz zarralar muhit bilan ta’sirlashganda ionizatsiya hosil qilmaydi, bu zarralami ta’sirlashuvida hosil boiuvchi ikkilamchi zaryadli zarralarga ko‘ra, qayd qilinadi.Hisoblagich detektorlarga- ionizatsiyali kamera, proporsional, Geyger- Myuller, ssintillyatsiyali, Cherenkov hamda yarim hisoblagichlar, izli detektorlarga-Vilson, pufakli kameralar, qalin qatlamli fotoemulsiya, keng oraliqli uchqunli kamera va strimerli kameralar,kiradi. Shunday qilib, kuchli o’zaro ta’sir uyg‘ongan yadroda nuklonlararo uyg'onish energiyasini intensiv ravishda qayta taqsimlab turishini ta’minlaydi. Kom paund yadro o ‘zining qanday vujudga kelganligini butunlay«unutgandan» so‘ng yemirilish amalga oshiriladi. Men ushbu “ Qobiqli modelga ko’ra yadro kvant xarakteristikalarni aniqlash spin,orbita juftlik,izomer holatlari beta yemirilish ehtimoliyati”.Hozirgi vaqtda yadro fizikasi fani oldida yadro kuchlar tabiatini, elementar zarralar xususiyatlarini hamda termoyadro reaksiyasini boshqarish kabi eng muhim muammolar turibdi.
Foydalanilgan adabiyotlar va internet saytlari.
1)Shavkat Mirziyoyevning yangi asari nashr etildi.“O‘zbekiston” nashriyot- matbaa ijodiy uyi tomonidan O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning “Niyati ulug‘ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug‘ va kelajagi farovon bo‘ladi” nomli yangi asari.Toshkent 2019
Internet resurslari:
1)www.yandex.ru.
2)www.ru.wikipedia.org .
3) www.ziyonet.uz
4) www.intuit.ru
5) www.tuit.uz
6) www.tuit.kf.uz
7) www.referat.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |
