|
SHanxay Hamkorlik tashkilotining (SHHT) ham o’rni katta. O’zbekiston ilk bor “SHanxay beshligi”ning 2000 yil iyulida Dushanbeda bo’lib o’tgan beshinchi sammitida kuzatuvchi sifatida ishtirok etdi. Sammitda I.Karimovning Markaziy Osiyoni yadro qurolidan xoli hududga aylantirish tashabbusi qo’llab-quvvatlandi. 2001 yilning iyunь oyida bo’lib o’tgan sammitda “SHanxay beshligi” unga a’zo bo’lgan davlat - O’zbekiston Respublikasi ishtirokida SHanxay Hamkorlik tashkilotiga aylantirildi. O’zbekiston SHHTning ta’sischilaridan biridir.
O’zbekiston Respublikasi SHanxay Hamkorlik tashkilotiga “...tinchlik va barqarorlikni mustahkamlashga qaratilgan, ochiq, konstruktiv sherikchilik va avvalambor, xalqaro terrorizm, diniy ekstremizm, agressiv separatizm, narkobiznes kabi global hamda mintaqaviy tahdidlarga qarshi turuvchi ko’ptomonlama hamkorlik mexanizmi sifatida qaraydi”4.
SHHTning boshqa a’zo davlatlari singari O’zbekiston ham o’z milliy manfaatlaridan kelib chiqqan holda bir qator maqsadlarni ko’zlab tashkilotga a’zo bo’lgan edi. SHHT vazifalaridan asosan ikkitasi – terrorizmga qarshi kurash va keng qamrovli iqtisodiy hamkorlik, tashkilotga a’zo davlatlar uchun doimo muhim yo’nalishlar bo’lib qoladi. Afg’onistonda terrorchi guruhlarning keng masshtabda faoliyat yuritish imkoniyatlari sirtdan qaraganda kamaygan bo’lsada, lekin Markaziy Osiyoda terrorizm, ekstremizm va separatizm kuchlari asosiy tahdidlar sifatida saqlanib qolmoqda.
O’zbekistonning tashkilotga a’zoligining bosh sababi ham aynan ana shunday tahdidlarni bartaraf etishni o’zining asosiy maqsadi deb belgilagan SHHTni mintaqadagi xavfsizlik tizimi sifatida ko’rishdir. Mutaxassislarning fikriga ko’ra “SHanxay beshligi” tuzilmasi aynan O’zbekistonning unga a’zo bo’lib kirganidan keyingina to’laqonli mintaqaviy xavfsizlik tizimiga aylandi va ko’p qutbli dunyoning shakllanishi uchun real instrument sifatida shakllandi.
Terrorizm xurujiga qarshi uzluksiz kurashish maqsadida tashkilotga a’zo davlatlar tomonidan Mintaqaviy aksilterror tuzilmasi 2004 yilning 1 yanvarida tashkil etildi. Mintaqaviy aksilterror tuzilmasining asosiy ahamiyati – axborot va ma’lumotlarni to’plash, SHHTga a’zo davlatlar vakillarining hamkorlikda ishlashi uchun zarur imkoniyatlarni beradi. Tuzilma faoliyati terrorizm, ekstremizm va separatizm kabi tahdidlarga qarshi kurash borasidagi umumjahon tizimiga muvofiq keladi va bu sohada faoliyat yurituvchi boshqa mintaqaviy tuzilmalar bilan xamkorlikda o’rni bor.
Davlatning halqaro munosabatlar sohasidagi tashqi siyosati xalqaro huquq normalari yordamida tartibga solinadi. Yuritadigan tashqi siyosatning mazmunini milliy manfaatlar belgilaydi, milliy manfaatlar esa, o’z navbatida, milliy huquq ustuvorliklari vostitasida ro’yobga chiqariladi. SHularni inobatga olgan holda O’zbekiston qisqa davr ichida o’z tashqi siyosatining siyosiy-huquqiy asoslarini yaratdi, davlatlararo munosabatlardagi tamoyillar va ustuvor yo’nalishlarini belgiladi va ularning rivojlanishini ta’minlash maqsadida tegishli chora-tadbirlarni jadal sur’atlar bilan amalga oshirib kelmokda.
Davlatning tashqi siyosatdagi harakatlarini tartibga solib turuvchi asosiy harakatlantiruvchi kuch bu - Konstitutsiyaviy huquqdir. O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidententi ta’kidlab o’tganidek, “Ochiq demokratik jamiyat qurish, bozor munosabatlarini vujudga keltirish xalqaro e’tirof etilgan konstitutsiyaviy hamda huquqiy asosda amalga oshirilmoqda. Bu asos iqtisodiyotni isloh qilish, uning keng ko’lamda jahon hamjamyatiga integratsiyalashuvi uchun kuchli huquqiy kafolatlar va shart-sharoitlarni ta’minlab beradi”5.
SHuni ta’kidlash lozimki, mustaqil O’zbekiston Konstitutsiyasida ilk marotaba tashqi siyosatni tartibga soluvchi normaning kiritilishi katta siyosiy va huquqiy ahamiyatga ega bo’ldi.
Bizningcha, Konstitutsiyaning tashqi siyosat printsiplarini aks ettiruvchi 17-moddasi ikki qismdan iborat bo’lib, ularning birinchisi umumiy, ikkinchisi esa xususiy tusga ega. Birinchi qismda umuman davlat tashqi siyosatining printsipial asosolari belgilangan. Ikkinchi qismda ittifoqlar tuzish, hamdo’stliklarga va boshqa davlatlararo tuzilmalarga kirish va ulardan chiqish printsipi yanada aniqroq ifodalangan.
Xulosa
Ushbu mustaqil ta’limni tayorlash jarayonida menning xulosam shudan iboratki yurtimizda Diniy bag‘rikenglik bizning dunyomizdagi turli boy madaniyatlarni, o‘zini ifodalashning va insonning alohidaligini namoyon qilishning xilma-xil usullarini hurmat qilish va to‘g‘ri tushunishni anglatadi. Uni bilim, samimiyat, ochiq muloqot hamda hurfikr, vijdon va e’tiqod vujudga keltiradi. O‘zbekistonning jo‘g‘rofiy jihatdan muhim savdo yo‘llari chorrahasida joylashgani, ko‘plab davlatlar bilan iqtisodiy, madaniy hamkorlik qilib kelgani erli xalqning diniy va madaniy hayotiga katta ta’sir ko‘rsatgan va o‘ziga xos turmush tarzini shakllantirishda muhim omillardan biri bo‘lib xizmat qilgan. Millati va diniy qarashlaridan qat’iy nazar, insonni ardoqlash va o‘zgalarni qadrlash, kattalarga hurmat va boshqalarni izzat qilish kabi tuyg‘ular xalqimizning nafaqatma’naviy-ma’rifiy, balki diniy bag‘rikengligining ma’naviy asosini tashkil qilishiniangladim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
