Fizika matematika

Rejalashtiruvchi ekspert tizimlari ma’lum bir maqsadlarga erishish uchun
zarur bo‘lgan dasturlarni ishlab chiqishga mo‘ljallangan.
Bashoratlovchi ekspert tizimlari o‘tmish va bugunning voqealariga
asoslanib kelajak ssenariysini oldindan aytib bermog‘i, ya’ni berilgan
vaziyatdan ishonchli natijalar chiqarishi kerak. Buning uchun bashoratlovchi
ekspert tizimlarida dinamik parametrik modellar qo‘llaniladi.
Tashxislovchi ekspert tizimlari kuzatiladigan hodisalarning normal emasligi
sabablarini topish xususiyatiga ega. Ma’lumotlar to‘plami tahlil uchun asos
bo‘lib xizmat qiladi. Ular yordamida etalon xatti-harakatdan chetlanish
aniqlanadi va tashxis qo‘yiladi.
O‘rgatuvchi ekspert tizimlari foydalanuvchilarga berilgan sohada tashxis
qo‘yish va tahlil etish imkoniyatini berishi lozim. Bunday tizimdan bilim va
xatti-harakat to‘g’risidagi farazni yaratish, tegishli ta’lim uslubini va harakat
usullarini aniqlash talab etiladi.
Ekspert tizimini yaratishda kamida uchta muammo yuzaga keladi:
•xotiraga kiritiladigan axborotning yetarli darajada to‘liq bo‘lishini
ta’minlash. Bu eng asosiy bilimlarini ajratish va ma’lumotlar tuzilmasida
ularning o‘zaro aloqasini o‘rnatish, shuningdek, kodlashtirishning bunday
tizimini yaratish va foydalanishni talab etadi;
•ekspert tizimi faoliyati sifatining samarali bahosini olish va tegishli
mezonlarni ishlab chiqish. Qiyinchilik shundaki, mutaxassislar bilimi — bu
shunchaki ma’lumot va faktlar yig‘indisi emas. Ayrim elementlar munosabatini
tasavvur etish uchun aloqalar qonuniyatlarini hisobga olishga formal urinish
tizimni o‘ta darajada «keskin» qilib qo‘yadi va u yangi elementlarni qo‘shish
uchun «yopiq» bo‘lib qoladi;
83
• yechiladigan masala tuzilmasining ehtimollik xususiyati va bilimlarning
uyg‘unlashuvi tufayli ishonchsiz natijalar olish mumkinligi.