Fizika matematika fakulteti

Arra va frezalar turlari
Dastakli arra (8-rasm) ba’zan yoy deb ham ataladigan ramka (1) va unga mahkamlangan tishli yupqa po‘lat polosadan iborat (4). Ramkalar bikr va ajraladigan bo‘ladi. Ajraladigan ramka ancha qulaydir, chunki unga uzunligi har xil arra polotnolarini o‘rnatish mumkin.
Ramkaning bir uchida dasta (3) va arra polotnosini (4) o‘rnatish uchun o‘yib ochilgan qo‘zg‘almas sterjen (2), ikkinchi uchida o‘yiq va quloqli
gaykali (7) tortish vinti bo‘ladi va bu vint arra polotnosini taranglashga xizmat qiladi.





8-rasm. Dastakli chilangarlik arrasi: 1 – asos (ramka); 2 – quyruq; 3 –
dasta; 4 – arra polotnosi; 5 – shtift; 6 – tortuvchi vint; 7 – quloqli gayka.

9-rasm. Freza turlari: a) silindrsimon; b) diskli; d) bo‘rtgan; e) pazli;
f) qabariqli;
Metallni arralash jarayoni sortli prokatni arra yordamida
bo‘laklarga ajratishdan iborat chilangarlik ish jarayonidir.
Freza – metall va metallmas materiallardan tayyorlanadigan
Buyumlar va xomashyo (zagotovka)larning shakldor yuzalariga
ishlov berish, tish, rezba o‘yish va boshqa ish jarayonlarini bajarishda ishlatiladigan ko‘p tig‘li kesuvchi asbob. Ular mahkamlanish usuli, shakli, konstruksiyasiga va tishlar yo‘nalishiga ko‘ra turlicha bo‘ladi (9-rasm).
Ko‘p tig‘li asbob sifatida frezaning har bitta tishi keskich vazifasini bajarib, qirindini vergulsimon qilib oladi. Ish paytida bitta yoki bir nechta tish qatnashib, qolganlari shu payt ichida sovib ulguradi. Shunday qilib, frezalar tishi navbatma- navbat ishlaydi. Metallarni qirqishda kesuvchi asbob sifatida zubilo va kreysmeyseldan, zarb berish asbobi sifatida esa chilangarlik bolg‘alaridan foydalaniladi. Kreysmeysel – qattiq materiallarga ishlov beriladigan ensiz zubilo.


Zubilo, otvyortka va omburlar
Zubilo – metallarni qirqishda ishlatiladigan kesuvchi asbob.
U ponasimon chilangarlik asbobi bo‘lib, metallni kesish, tunukadan
zagotovka qirqib olish, teshik va ariqchalar ochish, metall sirtidan g‘adir-budurlarni tozalashda foydalaniladi.