Fizika kursi


§ . Real gazning ichki energiyasi



Download 2,6 Mb.
Pdf ko'rish
bet60/268
Sana11.01.2022
Hajmi2,6 Mb.
#348187
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   268
Bog'liq
fizika kursi

§

. Real gazning ichki energiyasi.  

Joul-Tomson effekti 

 

 



Ideal  gaz  molekulalari  o‘zaro  ta’sirlashmaydi  deb  bir  mol 

gazning ichki energiyasi uchun quyidagi ifodani hosil qilgan edik (7.1-

§

 

ga qarang): 



T

C

RT

i

U

V

=

=



2

 

 



 

(8.6) 


Real  gaz  molekulalari  issiqlik  harakatidan  tashqari  bir-biri  bilan  o‘zaro 

ta’sirlashadi,  shuning  uchun  uning  ichki  energiyasi  molekulalar  issiqlik 

harakat  kinetik  energiyasi  va  o‘zaro  ta’sir  potensial  energiyalarining 

yig‘indisidan iborat bo‘ladi. 

 

Molekulalarning  potensial  energiyasini  aniqlash  maqsadida  bir 



mol gazning hajmi V

M1

 dan V



M2

 gacha kengaytirilganda bajarilgan ishni 

aniqlaylik: 

1

2



2

1

2



1

2

M



M

V

V

M

M

V

V

M

M

V

a

V

a

dV

V

a

dV

P

A

M

M

M

M

=



=



=



 

(8.7) 


 

Bu  ish  sistema  potensial  energiyasining  o‘zgarishiga  teng. 

Shuning uchun bir mol gazning potensial energiyasi 











M



V

a

ga teng deb 

olamiz.  Yuqoridagilarni  hisobga  olib,  bir  mol  real  gazning  ichki 

energiyasi uchun 



M

V

g

r

V

a

T

С

U

=



.

.

 



 

 

(8.8) 




 

124


munosabatni hosil qilamiz. 

 

Demak,  real  gazning  ichki  energiyasi  haroratga  ham,  hajmga 



ham bog‘liq. 

 

Ideal  gaz  adiabatik  (dQ=0)  kengayganda  bajarilgan  tashqi  ish 



nolga  teng  bo‘ladi.  Termodinamikaning  birinchi  qonuniga  asosan, 

bunday adiabatik kengayishda sistemaning ichki energiyasi o‘zgarmaydi, 

ya’ni 

2

1



U

U

=

 



 

(8.9) 


 

Ideal 


gazlarning 

adiabatik 

kengayishida 

ichki 


energiyadan tashqari harorat ham 

o‘zgarmasdan qoladi. 

 

Adiabatik  jarayonda  real 



gazlar  tashqi  bosimga  qarshi  ish 

bajarmagan  holda  kengaytirilsa,  gaz  isishi  yoki  sovishi  mumkin.  Real 

gazning adiabatik kengayishida gaz haroratining o‘zgarishi Joul-Tomson 

effekti deyiladi. 

 

Gazning  harorati  pasayganda  (





T<0)  musbat  Joul-Tomson 

effekti,  aksincha  harorat  ortgan  hollarda  (



T>0)  manfiy  Joul-Tomson 



effekti  sodir  bo‘ladi.  Xona  haroratidagi  ko‘pchilik  gazlar  uchun  musbat  

Joul-Tomson  effekti  kuzatiladi.  Faqat  vodorod  va  geliy  uchun  manfiy 

Joul-Tomson effekti kuzatilgan.  

 

Joul va Tomson quyidagi tajribani o‘tkazishdi. Izolyatsiyalangan 



silindr  ichida  ishqalanishsiz  harakatlana  oladigan  ikkita  P

1

  va  P



2

 

porshenlar joylashtirilgan. Porshenlar orasiga g‘ovak to‘siq (paxta tiqini) 



qo‘yiladi. To‘siqning chap tomonida joylashgan gaz parametrlari R

1

V



1



T



1

  bo‘lsa,  g‘ovak  to‘siqdan  o‘ngga  o‘tgan  gazning  parametrlari  mos 

ravishda R

2

, V

2

, T

2

 bo‘lsin. Birinchi porshen siljiganda gaz g‘ovak to‘siq 

orqali  o‘ngga  o‘tadi  va  bunda  bajarilgan  ish  A

1

=  R

1

 V

1

  ga  teng  bo‘ladi. 

Ikkinchi  porshen  harakatlanganda  bajarilgan  ish  esa  A

2

=  R

2

  V

2

  bo‘ladi. 

Bu  bajarilgan  ishlarning    ifodalarini  adiabatik  jarayon  uchun  yozilgan 

termodinamikaning birinchi qonuniga qo‘ysak: 

2

2

2



1

1

1



V

P

U

V

P

U

+

=



+

  

 



(8.10) 

Bundan  ko‘rinadiki,  Joul-Tomson  tajribasida  U+RV  kattalik  o‘zgarmay 

qolar ekan. Bu kattalik gazning issiqlik funksiyasi yoki entalpiyasi deb 

ataladi.  Real  gazlarda  entalpiyaning  teng  bo‘lishi  haroratlarning 

tengligini ko‘rsatmaydi. 

 

8.3 – rasm. 

 



 

125


 

8.4-


Download 2,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   268




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish