Fizika kursi

Radioaktiv  manbalar  aktivligi  birlik  vaqtda  sodir  bo‘ladigan 

yemirilishlar  sonini  ifodalaydi.  Uning  SI  dagi    birligi  bekkerel  (Bk)  1 

sekundda 1 yemirilish sodir bo‘ladigan radioaktiv manbaning aktivligi 

1 Bekkerel bo‘ladi. 

 

23.3 - §. Yadroviy reaksiyalar 

 

 

Ikki  yadro  yoki  yadro  va  zarra  bir-biri  bilan  10

-15

  m  lar 

chamasiga  yaqinlashganda  yadroviy  kuchlarning  ta’siri  tufayli  o‘zaro 

intensiv  ta’sirlashadi,  natijada  yadroviy  o‘zgarishlar  vujudga  keladi.  Bu 

jarayonlarni  yadroviy  reaksiya  deb  ataladi,  yadroviy  reaksiyani 

quyidagicha yozish mumkin: 

в

У

а

Х

+

→

+

 yoki

 

У

в

а

Х

)

;

(

 

(23.10) 

bunda  X  –  boshlang‘ich  yadro, 

а

  –  reaksiyaga  kirishuvchi  zarra, 

в

- 

yadroviy  reaksiyada  ajralib  chiquvchi  zarra,  U  –  yadroviy  reaksiyada 

vujudga  kelgan  yadro, 

а

    va 

в

    zarralar  –  neytron,  proton,  alfa-zarra, 

gamma – kvant, yengil yadrolar yoki boshqa elementar zarralar bo‘lishi 

mumkin. 

---

 

393

 

Birinchi  yadroviy  reaksiya  Rezerford  tomonidan  azotni 

α

-

zarralar  bilan  bombardimon  qilish  jarayonida  kislorod  va  proton  hosil 

qilib, amalga oshirilgan, ya’ni  

1

1

17

8

4

2

14

7

Н

O

He

N

+

→

+

 

 

(23.11) 

      yoki  ixchamroq  

       N

14

(

α

,r)O

17  

     

                    

(23.11a) 

 

ko‘rinishda ifodalash mumkin. 

 

Barcha  yadro  reaksiyalarida  biror  elementar  zarracha  (masalan, 

γ

-foton)  chiqadi.  Ko‘pchilik  yadro  reaksiyalarining  mahsulotlari  ham 

radioaktivdir,  ular  sun’iy  radioaktiv  izotoplari  deb  ataladi.  Sun’iy 

radioaktivlik  hodisasini  1934  yilda  fransuz  fiziklari  Frederik  va  Iren