Fizika kursi



Download 2,6 Mb.
Pdf ko'rish
bet241/268
Sana11.01.2022
Hajmi2,6 Mb.
#348187
1   ...   237   238   239   240   241   242   243   244   ...   268
Bog'liq
fizika kursi

Е



Е

 

22.7-rasm 




 

383


(monoxromatik  bo‘lmagan).  Yadrolar  tomonidan 

γ

  -  nurlarining 



rezonans  yutilishi  deb  shunday 

γ

  -  nurlar  yutilishiga  aytiladiki,  bu 



nurlarning 

ω

  chastotasi,  asosiy  holat  bilan  uyg‘ongan  holatlardan  biri 



orasidagi energiya 

h

ω



 ga teng bo‘ladi. 

 

Yadro  E



2

  uyg‘ongan  holatdan  asosiy  holatga  o‘tganda  (E



1

γ



 

nurlar.  

1

2

,



E

E

W

W

W

W

W

h

ya

f

nur

=



<

=



=

ω

       (22.6) 



bu yerda W

ya 

– yadro olgan tepkili energiya. Aksincha, yutilishida esa   



W

W

W

h

W

ya

yutil

f

>

+



=

=

ω



.

   


 

(22.7) 


Yutilish va nurlanish chiziqlarida chastotalar bir-biriga nisbatan 

ω

ω



ω

=





nur

yutil

 

 



 

 

(22.8) 



ga siljigan bo‘ladi. 

 

Energiya 



γ

ω



=



ya



W

2

h



  kvant  nurlanish  va  yutilishda 

yadroga beradigan umumiy tepki energiyasidir. 

 

Yadroga  berilgan  W



ya 

  tepki  energiya  foton  impulsi  P

f

  bo‘yicha 



aniqlanadi,  bunda  yutilish  va  nurlanish  vaqtida  yadro  tepki  impulsini 

P

f

=P

ya

 ni olamiz: 



ya

ya

f

ya

ya

ya

М

с

М

Р

М

Р

W

2

1



2

2

2



12





=



=

=

ω



h

.

 



 

(22.9) 


 

 

 



Shu  sababdan  alohida  yadro  uchun  rezonans  yutilish  hodisasi 

kuzatilmaydi. 

 

Kristall  panjaradagi  yadrolarda 



γ

  -  nurlarini  yutilishi  yoki 

nurlanishida yadroga beradigan tepki energiya keskin kamayadi, chunki 

bu  holda  yadro  olgan  impuls  va  tepkili  energiya  bitta  yadroga  emas, 

butun  kristall  panjaraga  beriladi. Kristallning  massasi  yadro  massasidan 

katta,  yutilishda  va  nurlanishda  yo‘qoluvchi  energiya  W



ya

  juda  kichik 

bo‘ladi.  Bunday  holda 

γ

  -  fotonlarning  rezonans  yutilishi  va  nurlanishi 



kuzatiladi,  bu  rezonans  ma’lum  chastota 

ω

  ga  mos  keladi.  Buning 



kengligi tabiiy kenglikka mosdir. 

 

γ



  -  nurlarini  (tepkili)  energiya  yo‘qotmasdan  rezonans 

nurlanishiga (yutilishiga) Myossbauer effekti deyiladi. 

 

1958 yilda Germaniyalik yosh fizik R.Myossbauer bayon etilgan 



muammoni  hal  qilish  yo‘lini  ishlab  chiqdi. 

γ

  -  nurlanish  chiqarayotgan 



yadroning  «tepki»sini  kamaytirish  uchun  nihoyat  past  haroratlardan 

foydalandi.  Manba  va  nishon  88K  haroratgacha  sovutildi.  Bunday  past 




 

384


haroratlarda  kristalldagi  yadrolarning  issiqlik  tebranishlari  shu  qadar 

kamayib  ketadiki,  kristall parchasi  faqat  mustahkam  yagona  sistemadek 

harakatlanishi  mumkin,  xolos.  Bunday  kristall  tarkibida  biror  yadro 

γ

  - 



nurlanish  chiqarganda  «tepki»ni  shu  yadroning  o‘zi  emas,  balki  yaxlit 

kristall parchasi oladi.  

 

Natijada  nishonga  tushayotgan 



γ

  -  nurlanish  energiyasi  yadroni 

uyg‘otishga yetarli bo‘ladi. Shuning uchun Myossbauer amalga oshirgan 

tajribalarda 

γ

 - nurlanishning rezonans yutilishi kuzatiladi. 



 


Download 2,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   237   238   239   240   241   242   243   244   ...   268




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish