Fizika kursi

I postulat. Atom yetarlicha uzoq vaqt turg‘un holatlarda bo‘lishi 

mumkin,  bu  holatlardagi  atom  energiyasining  qiymatlari  W

1

,  W

2

, 

W

3

,…..,W

n

 diskret qatorni tashkil etadi. Atom ana shu turg‘un holatlarini 

birida  bo‘lishi  mumkin  xolos.  Atomning  turg‘un  holatiga  elektronning 

turg‘un orbitalarda aylanishi mos keladi. Elektronlar turg‘un orbitalarda 

aylanganda atom yorug‘lik sochmaydi va yutmaydi. 

II  postulat.  Atomdagi  elektron  ixtiyoriy  orbitalar  bo‘ylab 

aylanmasdan impuls momenti Plank doimiysiga karrali bo‘lgan orbitalar 

bo‘ylab aylanadilar: 

h

n

r

m

L

n

e

n

=

=

υ

   

   

  (18.3) 

bu yerda n=1,2,3,….., qiymatlarni oladi. U elektronning  

orbita  tartib  raqamini  ko‘rsatadi,  m

e

  -    elektronning  massasi, 

υ

-

elektronning  orbita  bo‘ylab  harakatidagi  chiziqli  tezligi,  r

n

-  orbita 

radiusi, 

h

=h/2

π

=1,055

⋅

10

-34

 J

⋅

s. 

 

III  postulat.  Atom  energiyasi  W

n

  bo‘lgan  bir  turg‘un  holatdan 

energiyasi  W

m

  bo‘lgan  ikkinchi  turg‘un  holatga  o‘tganda  energiyaning 

bitta kvanti chiqariladi yoki yutiladi. Bu kvantning chastotasi quyidagi  

h

m

n

W

W

−

=

ω

  

 

 

(18.4)    

munosabat bilan aniqlanadi. W

m



n

 shart bajarilsa, kvant nurlantiriladi, 

W

m

 > W

n

 bo‘lganda esa kvant yutiladi. 

 

Elektron  yuqori  orbitadan  quyi  orbitaga  tushsa,  atom  yorug‘lik 

kvanti  sochadi.  Elektron  kuyi  orbitadan  yuqori  orbitaga  chiqishi  uchun 

esa tashqaridan yorug‘lik kvanti yutadi. 

 

Masalan,  elektron  energiyasi  katta  bo‘lgan  2  –  orbitadan, 

energiyasi  kichik  bo‘lgan  1  -  orbitaga  tushganda  atomdan  sochilgan 

yorug‘lik  kvanti  energiyasi  elektronni  orbitadagi  energiyalarining 

ayirmasiga teng: 

1

2

W

W

h

−

=

ν

 

sochilgan yorug‘lik chastotasi  

h

W

W

1

2

−

=

ν

 bo‘ladi. 

 

---

 

307