Fizika kursi

Vinning  siljish  qonuni  deb  ataladigan 

qonun  ana  shu  maksimumlar  asosida 

ta’riflanadi: 

absolyut 

qora 

jism 

nur 

chiqarish  qobiliyatining  maksimumga  mos 

keluvchi 

λλλλ

m

 

to‘lqin 

uzunligining 

 

17.4 – rasm. 

 

---

 

289

temperaturaga ko‘paytmasi o‘zgarmas kattalikdir: 

b

Т

т

=

λ

 

 

 

(17.10) 

bunda b – Vin doimiysi, b = 2,898 

⋅

 10

3

m

⋅

K (17.10) dan ko‘rinadiki, T 

qancha yuqori bo‘lsa, 

λ

m

 shuncha kichikroq qiymatga ega bo‘ladi, ya’ni 

harorat  oshgan  sari  absolyut  qora  jism  nur  chiqarish  qobilyatining 

maksimumi qisqa to‘lqin uzunliklar sohasiga siljiydi. 

17.4-rasmda grafikni tushuntirish uchun ko‘p urinishlar bo‘lgan. 

Bulardan Vin termodinamik mulohazalar asosida 

T

t

e

E

λ

β

λ

λ

α

−

=

5

,

  

 

(17.11) 

ifodani hosil qiladi. Bunda 

α

 va 

β

 - tajribalardan foydalanib tanlanadigan 

doimiylardir.  Vin  taklif  etgan  (17.11)  ifoda  qisqa  to‘lqin  uzunliklar 

sohasida yaxshi mos keladi. Lekin katta to‘lqin uzunliklar sohasida Vin 

formulasi E

λ

,T

 uchun tajribadagidan kichikroq qiymatlarni beradi. 

Reley  va  Jins  issiqlik  nurlanishiga  statistik  fizika  uslublaridan 

foydalanib absolyut qora jism nur chiqarish qobiliyati uchun 

4

,

2

λ

π

λ

ckT

E

T

=

  

 

 

(17.12) 

ifodani topdi. Bu ifoda katta to‘lqin uzunliklar sohasida tajriba bilan mos 

keladi.  Qisqa  to‘lqin  sohasida  E

λ

,T

  cheksiz 

katta («ultrabinafshaviy halokat», P. Erenfest) 

qiymatlarga 

ega 

bo‘ladi. 

Reley-Jins 

formulasidan. 

Stefen-Bolsman 

qonunini 

keltirib  chiqarishga  urinishlar  ham  natija 

bermadi. 

∞

=

=

=

∫

∫

∞

∞

0

4

0

,

2

λ

λ

π

λ

λ

d

ckT

d

E

E

T

T

     (17.13) 

Reley-Jins  ifodasi  klassik  fizika  qonunlariga  qat’iy  amal  qilgan  holda 

chiqarilgan  bo‘lib,  u  muhim  tajribalar  natijalarini  tushuntirishga    qodir 

emasligini  ko‘rsatadi.  Shunda  Maks  Plank  (1900)-  bu  yerda  klassik 

fizika asosida kamchiliklar bor degan xulosaga keladi va o‘z gipotezasini 

ilgari surdi: ya’ni jismlarning nurlanishi uzluksiz emas, balki alohida