Fizika kursi


. OPTIKA. YORUG‘LIKNING TO‘LQIN VA KVANT TABIATI



Download 2,6 Mb.
Pdf ko'rish
bet126/268
Sana11.01.2022
Hajmi2,6 Mb.
#348187
1   ...   122   123   124   125   126   127   128   129   ...   268
Bog'liq
fizika kursi

5

. OPTIKA. YORUG‘LIKNING TO‘LQIN VA KVANT TABIATI 

 

XV - BOB. YORUG‘LIKNING TO‘LQIN TABIATI 



 

15.1-§. Yorug‘likning interferensiyasi  

 

 



Yorug‘likning tabiati 

 

 



XVII  asrning  oxirida  yorug‘likning  tabiati  haqida  ikkita  o‘zaro 

qarama-qarshi  nazariya  maydonga  keldi:  bulardan  birinchisi,  Nyuton 

yaratgan  korpuskulyar  nazariya  va  ikkinchisi,  Gyuygensning  to‘lqin 

nazariyasidir.  Yorug‘likning  korpuskulyar  nazariyasiga  binoan, 

yorug‘lik  juda  katta  tezlik  bilan  tarqaluvchi  juda  kichik  moddiy 

zarrachalar  (korpuskulalar)  oqimidan  iboratdir.  Yorug‘likning  rang 

ta’siri  korpuskulalarning  o‘lchami  bilan  tushuntirilgan:  eng  yirik 

korpuskulalar qizil rangli nurni, eng maydalari esa binafsha rangli nurni 

hosil qiladi. 

 

Yorug‘likning  to‘lqin  nazariyasiga  muvofiq  yorug‘lik  elastik 



muhitdan iborat bo‘lgan fazoda katta tezlik bilan tarqaluvchi to‘lqindan 

iborat. Bu nazariyaga muvofiq yorug‘likning qaytish va sinish qonunlari 

barcha  to‘lqinlar  uchun  o‘rinli  bo‘lgan  qonunlar  asosida  tushuntiriladi. 

Yorug‘likning  rangi  uning  to‘lqin  uzunligiga  bog‘liq.  Qizil  rangli 

nurning  to‘lqin  uzunligi  (

λ

q



=76



10 



-7

  m)  eng  katta  bo‘lib,  binafsha 

nurniki esa (

λ

b

=38



10 



-7

 m) eng kichik. Har ikkala nazariyaga ham ba’zi 

yorug‘lik hodisalariga oid qonuniyatlarni masalan, yorug‘likning qaytish 

va  sinish  qonunlarini  qoniqarli  tushuntirib  berdi.  Biroq,  yorug‘likning 

interferensiyasi,  difraksiyasi  va  qutblanishi  singari  hodisalarni  bu 

nazariyalar tushuntira olmadi. 

 

XVIII  asrning  oxirigacha  ko‘pchilik  fiziklar  Nyutonning 



korpuskulyar  nazariyasini  afzal  ko‘rib  keldilar.  XIX  asrning  boshlarida 

ingliz  fizigi  Yung  va  Frenelning  tadqiqotlari  tufayli  to‘lqin  nazariya 

ancha  rivojlandi.  Gyuygens  –  Yung  -  Frenel  to‘lqin  nazariyasi  o‘sha 

vaqtda  ma’lum  bo‘lgan  barcha  yorug‘lik  hodisalari,  shu  jumladan, 

yorug‘likning  interferensiyasi,  difraksiyasi  va  qutblanishini  ham 

muvaffaqiyatli  tushuntirib  berdi.  1873  yilda  ingliz  olimi  Maksvell 

yorug‘lik  bo‘shliqda  s=3



10



8

  m/s  tezlik  bilan  tarqaluvchi  elektromagnit 

to‘lqindan  iborat  ekanligini  nazariy  asoslab  berdi.  Shunday  qilib, 

yorug‘likning  elektromagnit  to‘lqin  nazariyasi  yaratildi.  Bu  nazariya 

G.Gers  tajribalarida  tasdiqlandi.  Yorug‘likning  tabiati  haqidagi  to‘lqin 




 

245



Download 2,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   122   123   124   125   126   127   128   129   ...   268




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish