63
%
80
=
η
l=1,2m
= 1,2 m
N~?
Yechish. Traktorni tuproqning qarshilik kuchiga qarshi bajargan ishi
foydali ish koeffitsientni hisobga olganda quyidagicha bo‘ladi.
η
⋅
=
l
S
F
A
ishq
bu yerda
l
S
– traktorning bosib o‘tgan yo‘li, u holda traktor motorining
quvvati
4
4
10
28
,
1
8
,
0
2
,
1
3600
8
10
2
17640
⋅
=
⋅
⋅
⋅
⋅
⋅
=
=
=
η
tl
S
F
t
A
N
ishq
Vt
10-masala. Massasi
kg
m
3
10
3
⋅
=
bo‘lgan vagonetka qiyaligi gorizont
bilan
o
30
=
α
burchak tashkil qiluvchi rels bo‘ylab tepalikka
ko‘tarilmoqda. Agar vagonetka a = 0,2m/s
2
tezlanish bilan
harakatlanayotgan bo‘lsa, tortish kuchini
S=50m, yo‘lda bajargan
A ishi
topilsin. Ishqalanish koeffitsienti k=0,1 ga va g=10m/s
2
teng deb olinsin
Berilgan:
kg
m
3
10
3
⋅
=
,
o
30
=
α
, a = 0,2m/s
2
S=50m k=0,1, g=10m/s
2
A~?
Yechish.Vagonetkaga ta’sir qiluvchi
F
T
tortishish kuchini aniqlash
uchun p og‘irlik kuchini
α
sin
P
F
S
=
pastga sudrovchi va
α
cos
P
F
N
=
normal bosim kuchlaridan iborat ikki tashkil
etuvchi kuchlarga ajratamiz hamda dinamikaning ikkinchi
qonuniga binoan quyidagi harakat tenglamasini yozamiz:
α
α
cos
sin
P
P
F
ma
T
−
−
=
bunda ishqalanish kuchi F
ishq
=kP=kmg ekanligini hisobga olib
tenglamani quyidagicha yozamiz:
)
cos
sin
(
α
α
kg
g
a
m
F
T
+
+
=
u vaqtda F
T
tortishish kuchining bajargan A ishi quyidagiga teng bo‘ladi:
kJ
J
S
kg
g
a
m
A
910
10
910
50
066
,
6
10
3
50
)
30
cos
10
1
,
0
30
sin
10
2
,
0
(
10
3
)
cos
sin
(
3
3
0
0
2
=
⋅
=
⋅
⋅
⋅
=
=
⋅
⋅
+
+
⋅
=
=
⋅
+
+
=
α
α
64
11-masala. Agar biz tanlagan prujina
N
F
4
0
10
3
⋅
=
kuch ta’sirida
x
0
=1sm siqilsa, prujinani x=5sm ga siqish uchun qacha A ish bajariladi.
Berilgan:
x
0
= 1sm
=
m
2
10
1
−
⋅
x = 5sm
=
m
2
10
5
−
⋅
N
N
F
4
4
0
10
3
10
3
⋅
=
⋅
=
A~?
Yechish. Prujinani siqishda unga o‘zgaruvchan kuch ta’sir qiladi.
Prujinani siquvchi kuch F Guk qonuniga binoan siljishga proporsional
bo‘lib, bajarilgan ish
2
kx
F
el
=
:
Fdx
dA
=
yoki
2
2
kx
A
=
bunda k– prujinaning bikirligi yoki elastiklik koeffitsienti deb yuritiladi,
u quyidagicha aniqlanadi
0
0
x
F
k
=
bu ifodani formulaga qo‘yib quyidagini hosil qilamiz
J
m
N
x
x
F
A
3750
3750
2
10
25
10
1
10
3
2
4
2
4
2
0
0
=
⋅
=
⋅
⋅
⋅
⋅
=
=
−
−
12-masala.
Massasi
m
1
bo‘lgan,
muayyan
1
υ
tezlik
bilan
harakatlanayotgan shar
m
2
massali harakatsiz shar bilan to‘qnashdi.
Urilishni bir to‘g‘ri chiziq bo‘ylab absolyut elastik deb qaralsin. Birinchi
shar o‘z kinetik energiyasining qancha qismi w ni ikkinchi sharga beradi.
Berilgan:
2
1
1
,
,
m
m
υ
w~?
Yechish. Birinchi shar energiyasining qancha qismi ikkinchi sharga
berilganligini quyidagi munosabat orqali ifodalanadi
=
=
=
2
2
2
1
2
2
1
1
2
2
2
1
1
2
υ
υ
u
m
m
m
u
m
W
W
w
(1)
Bu yerda
W
1
– birinchi sharning urilishgacha bo‘lgan kinetik
energiyasi; u
2
va
1
2
W
-ikkinchi sharning urilishdan keyingi tezligi va
kinetik energiyasi. (1) ifodadan ko‘rinib turibdiki, w ni aniqlash uchun u
2
ni topish kerak. Absolyut elastik to‘qnashganda bir paytning o‘zida
ikkita-impulsning saqlanish qonunlari bajarilishidan foydalanamiz.
65
Urilishgacha ikkinchi shar harakatsiz bo‘lganligini hisobga olib,
impuls saqlanish qonunini
2
2
1
1
1
1
u
m
m
m
+
=
υ
υ
va energiya saqlanish
qonunini
2
2
2
2
2
2
2
1
1
2
1
1
υ
υ
m
u
m
m
+
=
ko‘rinishda yozamiz. Bu ikki
tenglamani birgalikda yechib, quyidagini topamiz
)
(
2
1
2
1
1
2
m
m
m
u
+
=
υ
u
2
ning bu ifodasini (1) tenglamaga qo‘yib
ω
ni topamiz
2
2
1
2
1
2
2
1
1
2
1
1
1
2
)
(
4
)
(
)
2
(
m
m
m
m
m
m
m
m
m
w
+
=
+
=
υ
υ
13-masala. Purkagichdan suyuqlik
s
m /
25
=
υ
tezlik bilan otilib
chiqmoqda, suyuqlikning zichligi
3
1
cm
g
=
ρ
. Purkagich idishining
hajmida kompressor qanday p
1
bosim hosil qiladi?
Berilgan:
s
m /
25
=
υ
= 25 m/s
3
3
3
6
3
3
/
10
1
10
10
1
/
1
m
kg
m
kg
sm
g
⋅
=
=
=
−
−
ρ
p
1
~?
Yechish. Bernulli tenglamasi (4.30) ga muvofiq
const
gh
=
ρ
deb
hisoblab quyidagini yozamiz:
2
2
2
1
2
1
2
2
p
p
+
=
+
ρυ
ρυ
,
bu yerda
1
υ
–purkagich idishidagi suyuqlikning tezligi, p
2
-purkagichdan
chiqishda suyuqlik oqimidagi bosim.
0
1
=
υ
, chunki idishda
suyuqlikning tezligi
2
υ
ga nisbatan kichik,
p
2
=0, chunki Bernulli
bosimida ortiq. Shuning uchun
atm
m
N
p
1
,
3
/
10
12
,
3
2
625
10
1
2
2
5
3
2
2
1
=
⋅
=
⋅
⋅
=
=
ρυ
.
Do'stlaringiz bilan baham: 
