Fizika fanidan

ASBOBNING TAVSIFI
Bu mashqda qo’llaniladigan asbobning sxemasi 2-­rasm (chizma)da keltirilgan. M yorug’lik manbai (lampa yoki lazer)dan chiqqan nurlar proyeksion sistema orqali "DP" - difraksion panjaraga normal holda kelib tushadi. Manba sifatida lazer ishlatilganida esa, S sistema (filtr)ga extiyoj bo’lmaydi. U holda E - ekranda difraksion manzara hosil bo’ladi. Difraksion panjaradan ekrangacha bo’lgan masofa l, birinchi tartibli bir xil rangdagi spektr orali­g’i b bo’lsin. l>>b bo’lganda, (8-1) formuladagi ni ga almashtirish mumkin. Bu holda 2-rasmdan quyidagi tenglik kelib chiqadi:

(3)

2 - rasm

(2) va (3) ifodalardan yorug’lik nuri to’lqin uzunli­gi uchun quyidagi tenglikka ega bo’lamiz:

(4)

2-mashqda esa goniometr yordamida yorug’lik to’lqini uzunligi aniqlanadi. Goniometr tuzilishi va ishlash prin­sipi bilan 6-laboratoriya ishining tavsifi orqali bataf­silroq tanishishingiz mumkin. Bu usulda hosil qilinadigan di­fraksiyani kuzatish uchun 3-rasmda ko’rsatilganidek gonio­metr stolchasiga "DP" difraksion panjara o’rnatib oli­nadi.

3-rasm

Rasmda M yorug’lik manbai, L₁- kondensor linzasi, uning yordamida difraksion spektrografning tirqishi yoritib turiladi. Bu tirqish K kollimatorning L₂ linzasi fokusida turadi. Tirqishning har bir nuqtasidan kelayotgan yorug’lik kollimatordan chiqishda parallel nurlar dastasiga aylanib, T stolchaga o’rnatilgan DP panjaraga tushadi. Panjarada difraksiyalangan yorug’lik parallel nurlar dastalaridan iborat bo’lib, F fotokameraning L₃ ob’ektiviga tushadi va fokal tekislikda to’planadi. U yerda monoxromatik nurlarda S tirqishning S₁, S₂ tasvirlari hosil bo’ladi. Bunday tasvirlar to’plami M manbadan nur­lanayotgan yorug’lik spektrini tashkil qiladi. Uni F tekis­likda fokuslangan okulyar yordamida ham kuzatish mumkin.