Fizika fanidan

O`ZGARUVCHAN TOKNI HOSIL QILISH
To`gri burchakli ramka ko`rinishidagi o`ramni bir jinsli ( ) magnit maydonga joylashtirib, uni OO₁ o`q atrofida aylantirilsa, uning S yuzini kesib o`tuvchi magnitinduksiya oqimi ham, yo`nalishi ham miqdor jihatdan davriy ravishda o`zgara boradi. Magnit induksiya oqimining bu o`zgarishi natijasida konturda elektr yurituvchi kuch induksiyalanadi va bundan elektr toki hosil bo`ladi. Bu tok ham vaqt o`tishi bilan kattalik jihatdan ham, yo`nalish jihatdan ham o`zgarib turadi. Bunday tokka o`zgaruvchan tok deyiladi.

Agar o`ram OO<sub>1</sub> o`q atrofida soat srelkasi bo`yicha o`zgarmas burchakli tezlik bilan aylantirilganda ramkaning o`qqa parallel miqdor jihatdan teng va qarama qarshi yo`nalishda induksiyalangan elektr yurituvchi kuchlarning oniy qiymatlarini quyidagi formuladan hisoblash mumkin.

U vaqtda butun ramkada hosil bo`lgan induksion EYUK quyidagiga teng bo`ladi:

(101)

Agar ramkaning qolgan ikki tomoni D diametrli aylana bo`ylab chiziqli tezlikda harakatlanayotganda, o`ramning buralish burchagi quyidagi formula bo`yicha ifodalanadi:

(102)
Bunda T-o`ramni bir marta to`la aylanashiga ketgan vaqt, esa va vektorlar orasidagi burchak. Burchak ning ifodasini () dan () ga qo`yilsa, o`ramda hosil bo`lgan umumiy induksion EYUK quyidagicha ifodalanadi:

yoki (103)
Bu erda va l lar o`zgarmas bo`lganligi uchun ularning ko`paytmasini bitta harf bilan belgilash mumkin, yani

(104)
U holda

yoki (105)

Malumki, sinusning maksimal qiymati birga teng bo`ladi. Demak, (105) formuladagi ramka aylangandi unda induksiyalangan EYUK ning maksimal qiymatini belgilaidi. Shuning uchun ham ga EYUKning amplitudasi deyiladi.

T Ramkada hosil bo`lgan

induksion EYUK ning sinusoidal

o`zgarishi tasvirlangan. O`zgaruvchan

tokning EYUKni ifodolovchi va

formulalardagi ciklik (doiraviy)

chastotasi va davri T ramkaning

burchakli tezligi va aylanish davriga mos

keladi.

O`zgaruvchan tokning chastotasi deb, vaqt birligi ichidagi davriy o`zgarishlar soniga teng bo`lgan fizik kattalikka aytilib, u davrning teskari ifodasiga teng, yani bo`lganligi uchun (105) formulani quyidagicha yozish mumkin:

(106)

O`zgaruvchan tokning standart tehnik chastotasi 50 Gc. Bu EYUK tokning zanjirda o`z yo`nalishini sekundiga 100 marta o`zgartirishini bildiradi. Bunday tokka past chastotali tok deyiladi.