“fizika” fanidan mustaqil ish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI QO‘QON FILIALI

“FIZIKA” fanidan

MUSTAQIL ISH

15.21-E.A.I.CH.T

Tayyorladi: M.Raxmonov

Qabul qildi: K.Raximov

QO’QON-2022
Mavzu: Kuchlanish rezonasi. Tok rezonasi. O’zgaruvchan tok. O’zgaruvchan tok zanjirida qarshilik, sig’im va induktivlik. O’zgaruvchan tok quvvati. Quvvat koeffitsenti.


Reja:

1. Kuchlanish rezonasi.

2. Tok rezonasi.
3. O’zgaruvchan tok.
4. O’zgaruvchan tok zanjirida qarshilik, sig’im va induktivlik.
5. O’zgaruvchan tok quvvati.
6. Quvvat koeffitsenti.

1. Кучланишлар резонанси.
R, L ва C лар кетма–кет уланган ҳолатдаги резонансни кучланишлар резонанси деб аталади.
Электр занжирида реактив унсурлардаги кучланишни таъминот уланиш нуқтасидаги кучланишдан ортиб кетиши қуйидаги шарт қаноатлантирганида ўринли бўлади:
(5)
 орқали ифодаланган (5.1.5) даги катталик қаршилик ўлчов бирлиги билан улчанади, ҳамда контурнинг тулқинли қаршилиги деб аталади.

1-расм.

Қуйидаги муносабатни ёзамиз:
(6)
Мазкур ифода (5.1.6) индуктивли ва сиғимли қаршиликларга уланиш нуқтасидаги кучланишни тўлиқ занжирнинг таъминоти уланиш нуқтасидаги кучланишдан ортиш карралигини ифодалайди. Q га тескари бўлган ҳамда резонансли хоссаларни тавсифловчи қуйидаги катталик:
(7)
контурнинг сўниши деб аталади.

1. 
   2.Toklar rezonansi.
   

1. Qismlari paralel ulangan zanjirni qaraymiz. Bunday sxema rasm-1da keltirilgan. Aktiv, induktiv va sig‘im qarshiliklarini paralel ulangan holatda ham rezonanssodir bo‘lishi sharti sifatida tok I va kuchlanish U lar orasida fazalar siljishi bo‘lmasligi qaraladi.
Ma’lumki:
Bundan:
V=g –ib =y·e^-jφ (15.18)

y = √g² +b² = √g² + (b_L–b_c)² =√1/r² + (1/ωL –ωc)²(15.19)

va φ =arctg (b_L –b_c)/g (15.20) Natijada φ = 0 sharti b =b_L –b_c =0 ekanini bildiradi
Bundan: 1/WL–ωc=0 ω²*LC =1 (15.21)
Keltirilshgan (15.21) ifodadan ko‘rinadiki, paralel ulanishda rezonansga chastota, yoki induktivlikyoki sig‘imni o‘zgartirib erishiladi. Rezonans holatida zanjirning to‘liq o‘tkazuvchanligi nolga teng bo‘ladi, hamda zanjirning reaktiv o‘tkazuvchanligi o‘zining minimal qiymatiga ega bo‘ladi.
Rasm–15.2 da rasm–15.1 dagi zanjir uchun rezonansdagi vektor diagrammasi tasvirlangan.
ω₀–rezonansli chastota bo‘lib quyidagi ifoda bilan aniqlanadi.
ω₀=1/LC (15.22)
Ta’rif: paralel ulangandagi rezonans toklar rezonansi deb ataladi. Qaralayotgan zanjirda (rasm-17.1) reaktiv elementlardagi toklarni zanjirning yigindisi tokidan ortishi quyidagi shart bajarilganida o‘rinli bo‘ladi:

g <ω₀C =1/ω₀L=√C/L =j (15.23)

Bunda j–konturning to‘lqinli o‘tkazuchanli deb ataladi, hamda o‘tkazuvchanlikni kattaligi ega bo‘ladi.
Konturning aslligi quyidagi tarzda aniqlanadi:

Q =ω₀C/g = j/g
(15.24) Teskari kattalik d =1/Q konturning so‘nishi deb ataladi.

Ketma–ket r, L va S lar ulangan zanjir kabi parallel ulanishda ham rezonans momentida reaktiv o‘tkazuvchanlikning tavsifini o‘zgarishi sodir bo‘ladi. Mazkur holatda I=const, g=const, L=const va S=const dagi U(ω) kabi chastotali tavsifda quyidagi ifoda bilan aniqlanadi.

U(ω) rasm –15.7 dagi egri chiziqlar bilan tasvirlangan.