Fizika” fanidan laboratoriya ishlarini bajarish bo’yicha 5320300 – «Texnologik mashina va jihozlar»

1 usul
II usul
	d, m	f, m	F, m	F,m		d, m	D, m	F, m	F,m
1 2 3
oo’rta- cha

Olingan natijalar tahlili. Xatoliklarni baholash.
Olingan natijalarni xatolik darajasini tahlil qilishimiz zarur.
Olingan xatoliklarni keltirib chiqaradigan quydagi sabablarini keltirishimiz mumkin:

1. 
   Agar (3) va (6) formulada qatnashadigan kattaliklarni aniqlashda xatolikka yo’l qo’ysak (uzunlik)
   
2. 
   Linzaning sferik idial emasligi
   
3. 
   Linzadagi sferik buzilishlar
   

Ushbu sabablar tufayli tajriba natijalarida xatolikka yo’l qo’yilishi mumkin.
Tajribalar uchun (3) va (6) formulaga asosan hisoblanadi.
O’rtacha nisbiy xatolik va uning foizlardagi qiymati

ifoda yordamida hisoblanadi. O’lchanayotgan kattalikning xaqiqiy qiymati

yordamida aniqlanadi.
Bu usullarni qay biri afzalligi solishtiriladi.


5. NAZORAT UCHUN SAVOLLAR
Yig’uvchi va sochuvchi linzalar va ularning asosiy harakteristikalarini ayting.
Yupqa linza formulasini yozing.
Linzaning Optik kuchi va uni o’lchov birligini ayting.
Linzalarda nurlar yo’li va ular yordamida tasvirlar olishni tushintiring.
Bessel usulining mohiyatini tushintiring.

LABORATORIYa № 12

LINZA TASVIRIDA SFERIK NUQSONLAR

I. Ishning maqsadi
Linzaning sferik abberatsiyasini o`rganish;
Sferik aberratsiya tufayli tasvirda yuzaga kelgan nuqsonlarni aniqlash.
II. Kerakli asbob va jixozlar:
sferik abberatsiya uchun bir juft tayanch, 2 diopozitivdan iborat to`plam, lampa korpusi, lampa 6 V/30 Vt, asferik kondentsator, transformator 6 V/12 V, linza , gulsapsarsimon shaklli diofragma, yarim shaffof ekran, kichik optik kursi, shaklsimon stend asosi 20 sm, mulg`tqisqich


III. Nazariy qism
Linzalar (raqamli) kameralar, mikroskoplar, teleskoplar, shishalar, spektraskoplar, va optoelektron asboblar kabi ko`pchilik qurilmalarda qo`llaniladigan optik elementlar hisoblanadi. Linza sistemalari tuzilishidagi bunday optik xatoliklar va akslantirish xatoliklari tuzatilishi kerak.
Agar nur yo`li optik o`qni kichik burchag ostida kesib o`tsa, va linzadan o`tayotgan nur uchun tushish burchagi va sinish burchagi ham unchalik katta bo`lmasa sferik linza nuqtani ideal nuqta sifatida tasvirlaydi. Gauss optikasi deb ataladigan bunday sharoit cheklangan xolatlardagina bajariladi, amaliyotda esa aberratsiyalar (tasvir nuqsonlari) muqarrardir.
Mazkur tajribada linzaning sferik aberratsiyasi o`rganiladi. Linza akslantirishidagi boshqa xatoliklar, ya’ni «xromatik aberrasiya», “akslantirish buzilishlari” (barrel va yostiqcha) va «linza akslantirishidagi tasvir maydonining qiyshayishi» bir biri bilan chambarchas bog`liq bo`lgan tajribalarda o`rganiladi.