Физика фани ўқув хонаси ва лаборатория хоналарининг жиҳозланиш талаблари ва хавфсизлик техникаси қоидалари. Физика фанини ўқитишда кўргазма ва тажрибаларни ўтказиш методикаси

Хулоса чиқаринг.
Мавзу: Шишанинг нур синдириш кўрсаткичини аниқлаш
Керакли асбоб ва ускуналар: ён ёғи текис ва параллел бўлган иккита шиша пластинка, чизғич, оқ қоғоз, ҳар хил қалинликдаги 4 дона шиша, пенопласт.
Ишдан мақсад: оптика қонунларидан фойдаланиб шишанинг нур синдириш кўрсаткичини ўрганиш.
Ишнинг бажаралиш тартиби.
1. Пенопласт устига оқ қоғозни қўйинг.
2. Варақ ўртасига шиша пластинкани қўйинг (расм).
3 . Шишанинг орқасига расмда кўрсатилгандек, битта нинани вертикал ҳолатда қаданг. (А нуқта).
4. Кўзингизни стол юзига тўғрилаб, нинанинг шиша орқали кўриниб турган пастки қисмини юқориги қисмига нисбатан сезиларли силжигунга қадар шиша пластинкани буринг.
5. Икккинчи А нинани В нина турган томонга қаданг, қолган (С ва Д) ниналарни эса пластинканинг иккинчи томонига тўрт дона нинанинг учлари бир тўғри чизиқда ётгандек кўринадиган қилиб шиша пластинкани буриб қаданг.
6. Агар тушуш бурчагини α, синиш бурчагини β деб белгиласак, унда sinα=AE/R sinβ=CD/R.
7. Бундан n=sinα/sinβ=AE/DC=H/h формуладан фойдаланиб Н ва h ни ўлчаб n-нур синдириш кўрсаткичини ҳисобланг.
8. Тажрибани 2-3 марта такрорланг.
Саволларга жавоб беринг.
1. Ёруғликнинг синиши нимадан хабар беради?
2. Синиш қонунларини биласизми?
3. Синиш қонунларини таърифлаб беринг.
Линза ёрдамида тасвир ҳосил қилиш
Керакли асбоб ва ускуналар: тагликка ўрнатилган лампочка, аккумуляторлар батареяси, узгич, ўлчов тасмаси, узун фокусли йиғувчи линза, тирқишли оқ экран, найча, улаш симлари.
Ишдан мақсад: линзалар ёрдамида тасвир ҳосил қилишни ўрганиш.
Ишнинг бажарилиш тартиби:
1. Лампочкани манбага калит орқали улаб, электр занжирини тузинг.
2. Столнинг бир четига лампочкани, иккинчи четига экранни ўрнатинг.
3. Лампочкани ёқинг ва ва линзани нов бўйлаб суриб, экранда чўғланган толанинг аниқ тасвирини ҳосил қилинг.
4. Линзанинг бош фокус масофасини 1 формуладан, линзанинг оптик кучини эса 2 формуладан аниқланг.
F=d·f/d=f (1) D=l/f (2)
5. Агар катталашган тасвир ҳосил бўлса, линзани экран томон силжитиб яна бир аниқ тасвир ҳосил қилиш мумкин. Агар тасвир кичиклашган бўлса, яна бир тасвир ҳосил қилиш учун линзани лампочка томонга силжитиш керак.
6. Линзадан лампочкагача ва линзадан экрангача бўлган масофаларни қайтадан ўлчанг; линзанинг фокус масофаси ва оптик кучини ҳисоблаб топинг.
7. Лампочкани линзадан ихтиёрий масофага ўрнатинг.
8. Линзанинг фокус масофасини билган ҳолда қуйидаги формуладан фойдаланиб, тасвиргача бўлган масофани топинг.
9. Олинган натижаларни тажрибада кўринг.
10. Лампочкани линзадан l масофага жойлаштириб, охирги экспериментни такрорланг.