Fizika fakulteti astronomiya yo’nalishi astrofizika kafedrasi

15-rasm. 
Yupit
ernin
g 
ichki 
tuzili
shi. 

---

36 
17- rasm. 
Yupiternfng Galiley 
yoidoshlarining solishtirma 
oichamlari 
Amalteya 
kiradi. 
Bu 
guruhning 
Yupiterdan eng uzoqda joylash-gan 
yo’ldoshi - Kallisto plane-tadan 1,8 
mln kilometr narida, uning atrofida 
16,7 yer sutka-siga teng davr bilan 
aylanadi. Bu guruhdagi eng kichik 
yo’ldosh — Amalteyaning diametri 
150 km; eng yirigi — Kallistoniki esa 
5300 kilometrdir.
Galileyyo’ldoshlari-ning o’rtacha zichligi planetadan uzoqlashgan sayin 
kamayadi: 3,2—3,6 g/sm
3
dan (Io uchun) l,6g/sm
3
gacha, (Kaliisto uchun). «Pioner-
10» ning ma'lum qili-shicha, Ganimed va Ioning at-rofida atmosfera mavjud. 
Ganimed sirtida temperatura -115 °C ga boradi. Galiley yo’ldoshlari-ning 
albedosini (Quyosh nurlarini qaytara olish qobiliyatlarini) o’rga-nish albedosini 
(Quyosh nurlarini qaytara olish qobiliyatlarini) o’rganish ularning sirti qalin muz bilan 
qoplangan degan taxminni beradi. Rossiya Federatsiyasining yangi 600 metrli 
radioteleskopi yordamida Galiley yo’ldoshlarini o’rganish ularning radiodia-
pazonda aniqlangan ravshanlik temperaturalari nisbatan yuqoriligini ko’rsatadi 
(Kallisto uchun -90 °C, Ganimed uchun esa -105 °C). Bu planetalar uchun 
hisoblangan muvozanat temperaturadan ancha yuqori bo’lib, uning manbayi ko’p 
kilometrli muz qatlami ostida «yashi-ringan» deyishga asos beradi. Eng yuqori 
ravshanlik temperaturasi Ioda kuzatilib, u shu qadar kattaki, olimlar bu yo’ldosh 
kuchligina magnit maydonga va atrofida radiatsion kamarga ega degan gipote-zani 
o’zaro bahs uchun o’rtaga tashlashdan boshqa ilojlari qolmadi. 
Ikkinchi guruh yo’ldoshlari, planeta atrofida o’rtacha 12 mln kilometrli 
masofada 250 yer sutkasiga yaqin davr bilan aylanadi. Bu guruhga kiruvchi 
yo’ldoshlar nisbatan kichik bo’lib, ular haqida hozircha juda kam narsa ma'lum. 

---

37 
Ikkinchi guruh yirik a'zolarining soni esa 8 ta. 
Uchinchi guruh yo’ldoshlari planetadan o’rtacha 23 mln kilo-metr masofada 
taxminan 2 yillik davr bilan aylanadi. 1979-yili mart oyida Yupiterdan 278 ming 
kilometr naridan o’tgan AQSH