Fizika fakultet Fizika baǵdarı 2

Kurs jumısınıń aktualliligi: Fizika oqıtıw metodikasi ulıwma aytqanda anıq pánler bolımı túsinikli bolıwın tamiynlewde zamanagóy hám eń aldınǵı pedagogikalıq texnologiya hám interaktiv metodlardan paydalanıw hám eń sońǵı shet el tájiriybelerinnen paydalanıp sabaq proccesın sholkemlestırıw házirgi kún tálim beriw procesiniń aktual mashqalası esaplanadı.
Kurs jumısınıń maqseti: Bılım berıw orınlarında Fizika oqıtıw metodikasında eń aldınǵı oqıtıw usılları hám shet el tájriybelerinnen paydalanıwda zamanagóy oqıtıw usılları - interaktiv usıllar, innovciyalıq texnologiyalar ornı hám áhmiyeti kútá úlken bolıp tabıladı. Pedagogikalıq texnologiya hám olardıń tálimde qollanılıwına tiyisli bilimler,

tájiriybe studentlerdi bilimli hám jetik ilmiy tájriybege ıyelewlerin támiyinleydi. Innovciyalıq texnologiyalar pedagogikalıq process hám de oqıtıwshı hám student iskerligine jańalıq, ózgerisler kirgiziw bolıp onı ámelge asırıwda tiykarınan interaktiv usıllardan paydalanıladı.

Kurs jumısınıń wazıypası: Studentlerdi kún sayın asıp baratırǵan informaciya - tálim ortalıǵı sharayatında ǵárezsiz túrde iskerlik kórsete alıwǵa informaciya aǵımınan aqılǵa say paydalanıwǵa úyretiwden ibarat esaplanadi. Onıń ushın olarǵa úzliksiz túrde óz betinshe islew múmkinshiligi hám sharayatın jaratıp beriw zárúr.
Kurs jumısınıń ámeliy áhmiyeti: Fizika táliminde aldıńǵı pedagogik texnologiyalardı engiziwde , shólkemlestiriwde juwapkershilik menen ıs alıp baratın, kásiplik bilgir, metodikalıq uqıpǵa iye, juwapkerli, zamanagóy, interaktiv pedagogikalıq texnologiyanı jetilisken ózlestirip alǵan, innovatsiyalar tiykarında tálimdi payda ete alatuǵın oqıtıwshılarǵa talap asıp barıp atır. Tálimde materiallıq baza, standart, oqıw jobalar, programma hám sabaqlıqlar qanshellilik rawajlanıwdırılmasın, kutilgen tiykarǵı nátiyjege erisiw, tereń hám puqta bilim beriw, joqarı sapa daǵı ózlestiriwge erisiw tikkeley teoriyalıq hám ámeliy shınıǵıwlardı alıp baratuǵın oqıtıwshınıń dóretiwshiligi, ızleniwshiligi, ilmiy tájriybesine pedagogikalıq uqıpına baylanilı bolıp qalaberedi.
Temanı oqıtıw daǵı qıyınshılıq hám tusinbewshılıklerdı saplastırıw ushın beriletuǵın maǵlıwmatlar baslanǵısh bolsada olardı hár qıylı turmıslıq hám kúndelik turmısımızda ko'plep ushraytuǵın mısallar menen túsindiriw maqsetke muwapıq boladı.
II.1 Reytiń sistemasinıń máqset hám waziypalari.
Reytiń (ing:rating) bólıb oqıtıwshı hám oqıwshilardıń bilimin baqlab hám baxalaw usılı. Reytiń sistemasiniń máqsetı oqıwshilardıń bılım konikpelerin qádaǵalaw hám bılımlendirıw sapasın ásiruv arqali báseke kadirlardi tayarlawǵa erisiw, olardi aniqlaw hám aldin alıwdan ibarat. Reytiń diziminiń tiykarǵi wazipalari tomendegilerden ibarat:

1. 
   Oqıwshılerde mámleket bılımlendırw standartlarına múapiq tiyisli bilim, konikpe hám ılim táriybeleriniń qálipleskenligi dárejesin baqlaw.
   
2. 
   Oqıw páanleri boyınsha oqıwshılardı turaqlı túrde sabaqlarǵa tayarliq menen keliwin taminlew.
   
3. 
   Oqiwshilardiń bilimleri, kónikpelerin hám tájriybelerin bahalawda ádillik, isenimlilik hám qolayli formada bahalaw principlarina ámel etiliwin támiynlew.
   
4. 
   Oqiwshilarǵa bilim, kónikpe hám tájriybesin qáliplestiriw alimin hár dayim talqinlaw.
   
5. 
   Oqiwshilardiń bilimleri, kónikpe hám tájriybe dárejelerin salistiriw hám bilim processinde óz-ara jarislar ortaliǵin jaratiw.
   
6. 
   Oqiwshilardi bilimniń keyingi basqishina tayarlaw, kásip tańlawǵa jóneltiriw jumislarin bekkemlestiriw.
   
7. 
   Oqiwshilar bilimlerin, kónikpe hám tájriybelerin qáliplestiriwde júzege keliwi múmkin bolǵan bosliqlardiń aldin aliw, olardi aniqlaw hám basqishpa-basqish saplastiriwdi ámelge asiriw.
   
8. 
   Oqiwshiniń toliq bilim aliwi ushin oǵan eń maqul bolatuǵin pedagogik, didaktik, psixologik shárayatin jaratiw.
   

9. 
   Oqiwshilarda bilim, kónikpe hám tájriybeniń bekkemlep bariliwin támiynlew hámde olardi qollap quwatlaw, ruxlantiriw hám yoshlandiriw.
   

Oqıw – tárbiyalıq jumıs penentabıslı bolıwın bahalaw oqıwshınıń jası hám individual múmkinshiliklerine kelip shıǵıp , oqıw procesin quraytuǵın , jóneltiriwshi hám xoshametlentiretuǵın eń zárúrli factor esaplanadı . Barlıq kemshiliklerge qaramay, anıq parametrlerge ( ay, jónelis , mashqala , jas ) bólingen ámeldegi reytiń sistemaları studentlerge de , oqıtıwshılarǵa da tásir etiwshi tómendegi unamlı faktorlardı aytıp otedi;

Málim bir dawir ushın individual oqiwshın hám ulıwma klassdı bahalawda jeterlishe joqarı dárejedegi obektivlik;
Húkim emes , bálki xoshametlew ; bayanat emes, bálki “ keleshekke qarjı”;
Sistemasız xarakter degi bir retlik nátiyje emes, bálki rawajlanıw tendentsiyalarınıń hákisi tálim procesi student, studenttiń rawajlanıwınıń unamlı dinamikasın qosıw;

Hár bir tálim shólkeminiń sorawlarina juwap beretuǵın bul sistemanı joqarı dárejede sáwlelendiriw hám maslastırıw;

Bahalawdıń mektepden tısqarı formaların, sonday – aq xalıq aralıq ( sertifikatlar, diplomlar hám basqalar ) nı esapqa alıw;
Joqarı klass penen oqıwshılarınıń, ózine ózi ańǵarıw hám túrin tańlawına jay jaratıw ;
Oqıwshınıń motivatsion komponentin , ózin ózi ańǵarıw hám tabısqa, baslamashılıq hám ózin ózi qádirlewge jóneltirilgenligini asırıw;
Real reytiń hádiyselerine salıstırǵanda onıń barlıq qatnasıwshıların iskerligin bahalaw hám analiz qılıw procesiniń ashıqlıǵı ( oqıwshı, ata- analar , klass penen oqıtıwshıları ushın ) ;
Óz -ózin baqlaw hám ózin ózi basqarıw arqalı oqıwshılardıń social aktivligi hám minez- qulıq madenıyatın asırıw;

II.2 Studentlerdiń bilim kónikpelerin qadaǵalaw hám bahalaw úsıllari.

Joqarı oqıw orınlarındaǵı tala balardıń bilimlerın qádaǵalaw hám reytin sistemasi arqali baxalawdan máqset talım sapasin asıırw arqali básekiles kadirlar tayarlawǵa erisiw, studentlerdińpanlerin ozlestiriwde basshılar ónımó bolıwın alsdin alıw, olardı ániqlaw hám saplastırıwdan ibarat.
Reytiń dızımınıń tıykarǵı wázipaları tomendegıler kiredi:

• 
  Joqari oqıw orindaaǵı studentlerde Mámleket bilimlendirw standarlarina múapıq tiyisli bilim konikpeler hám ılım tájriybeler qálipleskenligi dárejesin baqlaw hám analiz etip barıw.
  
• 
  Studentlerdiń bılımı, konıkpe hám ilmiy tájriybeleriniń bahalawdıń tiykarǵı principlerı : Mámleket bilimlendırw standartlarina tiykarlanıwı , ánıqlıq , shınlıq, isenimlikti hám qolay formada bahalawdı taminlew.
  

-Panlerdiń studentler tarepinen dizimli tarizde hám belgilengen múddetlerde ozlestirıwdı shólkemlestiriw hám analiz qılıw.

• 
  Studentlerde ózbetinshe islew konikpelerin rawajlandırıw, informaciya resursları hám elektron dereklerden nátiyjeli paydalanıwdı shólkemlestiriw.
  
• 
  Studentler bilimin qalıs hám ádalatlı bahalaw hámde onıń ńátiyjelerin waqtında malum qılıw.
  
• 
  Studentlerdiń pánler boyinsha kompleks hám de úzliksiz tayınlıǵın taminlew.
  
• 
  Oquw procesiniń shólkemlestirilgen jumısların kompyuterlestiriwge, yaǵniy malumatlar bazasın qáliplestiriwge sharayat jaratıw.
  

Pánler boyinsha studentler bilimin bahalab barıw reytiń qadaǵalawı kesteleri hám bahalaw kriteryaları tiykarında ámelge asıriladı. Pánler boyinsha reytiń qadaǵalawları kestesı hám bir profoqituwshi tárapinen pán programması hám qásiyetlerinen kelip shıqqan halda qadaǵalaw túri, sanı hám olardı ótkezıw múddetleri, bahalaw kriteryaların oz ishinealǵan halda islep shıǵıladı.
Bahalaw tártibi hám kriteryaları;

1. 
   Studentlerdiń bilim darejesi, konikpe hám ilmiy tajriybelerin baqlawdıń reytiń sistemasi tiykarinda studentlerdiń har bir pán boyinsha ozlestiriw darejesi ballar arqali ańlatpalanadı.
   
2. 
   Hár bir pán boyinsha studenttiń semestir dawamindaǵı ózlestirıw korasetkishi 100 ball sistemada bahalanadı. Bul 100 ball qadaǵalaw túrler boyinsha pánniń ózgesheliginen kelip shıqqan halda kafedra
   

tarepinen ámeldegi aralıq hám juwmaqlawshi qadaǵalawlarǵa bólistiriledi;

juwmaqlawshı qadaǵalawǵa 15 ball;
ámeldegi hám aralıq qadaǵalawlarǵa -85 ball
pánniń ózgesheliginen kelip shıqqan halda kafedra tárepinen bolistiriledi.

3. 
   Studenttiń reytiń daptershesine bólek belgilengenler etiletuǵın kurs jumısı ( joybarı, esap-grafık jumıslari ), qaniygelik ámeliyat, pán ( pánler arasinda ) boyinsha juwmaqlawshı mámleket attestatsiyasi, pitkeriw qaniygelik jumısı hám magistratura studentlerinıń ilmiy-izertlew hám ilmiy- izertlew hám ilmiy- pedogogikaliq jumıslar, magistirliq dissertatsiyası boyinsha ózlestirıw darejesi 100 ball sistemada bahanadı.
   
4. 
   Studenttiń pán boyinsha ózlestiriw korsetkishin bahlawdatómendegi kriteryalar usinis etiledi:
   

1. 
   86 – 100 ball ushın studenttiń bilim dárejesi tómendegilerge juwap berıwı kerek;
   

• 
  Juwmaq hám qarar qabıllaw
  
• 
  Dóretiwshilik pikirliy alıw
  
• 
  ǵarezsiz baqlaw júrgize alıw
  
• 
  alǵan bilimlerin ámelde qollay aliw
  
• 
  mánisin tusiniw
  
• 
  biliw, aytıp beriw
  
• 
  oyda sawlelendiriwge iye boliw
  

2. 
   75- 85 ball ushın studenttiń bilim darejesi tomendegilerge juwap berıwı kerek:
   

• 
  ǵárezsiz báqlaw jurgize alıw
  
• 
  alǵan bilimlerin ámelde qollay aliwi
  
• 
  mánisin tusiniw
  
• 
  biliwi, aytib beriwi
  
• 
  oyda sawlelendiriwge iye boliwi
  

3. 
   56- 70 ball ushin studenttiń bilim darejesi tomendegilerge juwap beriwi kerek;
   

• 
  Manisin tusiniw
  
• 
  Biliw aytib beriw
  
• 
  Oyda sawlelendiriwge iye boliwi kerek
  

4. 
   Tómendegi jaǵdaylarda studenttiń bilim dárejesi 0- 55 ball menen bahalaniwi mumkin
   

• 
  Aniq oyda sawlelendire almasa
  
• 
  Sorawlarǵa juwap bergende aljasiqlarǵa jol qoyilǵanda
  
• 
  Bilim darejesi sayaz bolsa
  
• 
  Bilmewi
  

5. 
   Professor –oqituwshilar tárepinen arnawli bir pánen ámeldegi hám
   

araliq qadaǵalawlar boyinsha ániq kreteryalar islep shiǵilip, kafedra basqarıwshıı tárepinen tastiqlanıwı hám studentlerge jetkezılıledı

6. 
   Juwmaqlawshi qadaǵalawlarushin bahalaw kriteryaları hám tapsırmálar kafedralar tárepinen islep shıǵıp, fakultetler Ilimiy-
   

stilistik keńesı tárepinen tástiqlanadi

7. 
   Studentlerdıń oqiw páni boyinsha ózbetinshe jumisi ámeldegi, araliq hám juwmaqlawshi qadaǵalawlar processinde tiyisli tapsirmalardı orinlawi hám oǵan ajratilǵan ballardan kelip shiqqan halda bahalanadi.
   
8. 
   Studentiń pan boyinsha reytińi tomendegishe aniqlanadi;
   

• 
  Semestirge pánge ajralǵan uluwma oqiw juklenbesi (saǵatlarda) ;
  
• 
  Pán boyinsh ózlestirıw darejesi (ballarda).
  

9. 
   Pán boyinsha ameldegi, aralıq hám juwmaqlawshi qadaǵalawlardiń hár birine ajıratılǵan balldiń 55 procenti saralaw ballı etip belgilenedi. Ámeldegi hám araliq araliq qadaǵalawlardiń hár birine ajratilǵan baldiń sorawlar ballı 55 procenti artıq ball toplaǵan barliq studentler bul pán boyinsha juwmaqlawshi qadaǵalawǵa kiritililedi. Eger student juwmaqlawshi qadaǵalawda sol qadaǵalaw turi boyinsha soraw ballınan joqari ball tiplasa, bul ballar ámeldegi har araliq qadaǵalawda toplanǵan ballarǵa qosiladi. Keri jaǵdayda studentiń pán boyinsha ózlestiriw korsetkishi tek ameldegi hám araliq qadaǵalawlardiń ballari jıyındısıdan ıbarat boladı
   
10. 
    Studenttiń semestir dawaminda pán boyinsha toplaǵan uluwma ballı hár bir qadaǵalaw turinen belgilengen qadaǵalawlarǵa múapiq toplaǵan balları jiyindisina teń.
    

5. 
   Qadaǵalaw túrleri, ótkiziw tartibi hám kriteryalari kafedra basqarıwshıı usınısı menen institut (fakultet ) oqıw –stilistik keńesinde talqillaw etiledi hám tástiqlanadi hámde hár bir pánnıń jumishi oqiw programmasinda shiniǵiw turleri menen birgelikde korsetililedi.
   
6. 
   Reytiń qadaǵalawi kesteleri, qadaǵálaw túrleri, forması, sáni hámde hár bir qadaǵalawlarǵa ajratilǵan maksimal ball, sonıń menen birge
   

ámelde hám araliq qadaǵalawlardiń soralaw balları haqqindaǵi maǵliwmatlar pán boyinsha birinshi shiniǵiwda studentlerge daǵaza etiledi.

7. 
   Studentlerdiń bilim darejesi hám ózlestiriw daarejesiniń Mámleket tálim standartlarina muwapiqliǵin taminlew úshin tomendegi qadaǵalaw turlerin ótkiziw názerde tutiladi; Ámeldegi qadaǵalaw- studentiń pán temalari boyinsha bilim hám konikpe darejesin ániqlaw hám baxalaw usılı. Ámeldegi qadaǵalaw pánniń ázgesheliginen kelip shiqqan hálda, seminar labaratoriya hám ámeliy shiniǵiwlarında awızsha soraw, test otkeriw, sáwbet, qadaǵalaw jumisi, kollokvium, úy wazipalarin tekseriw hám sol siyaqli basqa sirtqi korinislerde átkeriwi múmkin.
   

Sentyabr- studentler aktivlerin saylaw hám studentlerdi basqarıw shólkemleriniń bir jılǵa iskerligin joybarlaw. Oktyabr- dekabr – aydiń birinshi yarim hám dekabr ayında reytińdıń aralıq nátiyjelerı boyınsha esabat studenler konferenciyası.
Yanvar- aprel – ayiniń ekinshi yarımı.
May- iyun – ayi mektep kólemindegi konferenciyada aydıń juwmaqlawshı nátiyjelerin esap- kitap qılıw.

II.3 mekteplerde reytiń sistemasin ámelge asiriw.

Mektepdegi oqıw iskerligin xoshametlew , baqlaw hám bahalawdiń eń maqul túsinetuǵin sistemasi retinde reytiń ideyası óz-ózinen payda bolǵan, deywi mumkin, oni turmistiń ózi qozǵatadı. Balalıǵınan ol muzıka kestelerin, esap- kitaplardi jaqsi kóredi hám óziniń teoryaliq bóleginde balalardiń ámeliy ardaqli shiniǵiwlarin qóllawǵa qarar etdi. Professional jumıs reytiń járdeminde 5- 11-klasslar ortasinda aktivlikdi aniqlaw sistemasi bul sistemani sholkemlesken hám qollap-quwatlaǵanda klasslar hám mektep basshilarina salistirǵanda júda kóp ábzalliq hám kelesheklerdi ashtı. Biraq, tema bes jil aldin basında oylaǵanınanda quramalılaw hám uǵımsizlaw bolip shiǵadi. Bir tárepden, reytiń ideyal zamanagóy orıs penenpedagogikasınıń jańa tendentsiyası bolıp, ol Moskva tálimi principlerıge tolıq sáykes keledi- ashıqlıq , ǵarezsizlik, juwapkershilik. Moskva daǵı 400 dane eń jaqsı mektepler, rayonlardıń reytiń ilajları, paytaxt daǵı oqıw komplekslerin bahalanatuǵın qalalar buǵan ayqın mısal bóle aladı.
Bas aq tárepden, hár túrlı túrdegi barlıq túrme- túrlıq arqasında qızıqlı variantlar reytiń universal emes, birdey shkala studentler miynetin esapqa alıw, jáne bul hesh qashan bolmaydı, sebebi mektep oqıwshıları hám mekteplerdıń barliq individual rawajlanıw traektoriyaların birden- bir reytiń sistemasi menen bahalaw múmkin emes. Bul jerde tálimge tábiyaatqa dos hám materiallıq jantasıwlar tóqnasadı. Bul sistemanı ámelge asırıw processinde mudami
kóplegen nuanslar hám qápelimde jaǵdaylar júzege keledi. Olardıń barlıǵı, kóbinese, sub’ektiv bolıp tabıladı, bul reytiń sistemasiniń ózi jáne onıń nátiyjeleriniń isenimliligine ziyan jetkezedı.
Búgingi kúnde, ókiniw menen aytamız, tálim mektep tábısına qaratılǵan, intellektuallıq rawajlanǵan bala, onıń ilim pánlerdı úyreniw qabileti. Pútkil bahalaw sistemasi buǵan boysunadı, mektep bilimi, talim sapasin, social mártebe bala, onıń tálım óz-ara tásirine, jeke munasábetler sistemasına kiriwge tayınlıǵı, qaǵıyda jol menende, bahalanmaydi.
Usınıń menen birge, búgingı mektep oqıwshılarında individuallıq hám minez- qulqlarda iyiw, ushırasıw, bir- birine taslim bolıw, basqasına jardem usınıw, sabaqta hám tánepis waqtında unamlı ádámlar menen óz- ara munasábetlerdi ornatıwǵa ılayıq emes.
Processın anıq normallastırılǵan basqıshlarǵa, túrli darejedegi bilim bóleklerine bolıp, úyreniwdi tuwrıdan- tuwrı bahalaw jáne de anıqlaw hám
ánsatlaw bolıp tabıladı. Bul jerde sapa kórsetkishleri olimpiadalar, USE, OGE hám basqa diagnostika jumısları nátiyjelerin bolıp tabıladi. Bul tárbiya menen qıyınlaw : bul jerde hámme zat , tiykarinan , oqıwshınıń aktiv social pozitsiyasina, onıń ruxıy- etikaliq rawajlaniw dinamikasın bahalawǵa baylanıslı, zarur sharayatlar bul natijeni táminlew, aktiv túrmıslıq pozitsiya yamasa balalardı sociallastırıw ushın zárúr shárt- shárayatlardıń joq ekenligi olardıń ulıwma tárbiyasızliǵına alıp kelıwı haqıyat emes.
Búl mashqqalar oqıwshılar hám owıtıwshılardı orınlanǵan jumıslar sapasın turaqlı túrde asırıw ushın barliq umtılıw- háreketlerdi etiwge odaytúǵın xoshamet retinde reytiń sistemasın jaratıw hám rngiziwde de emes.
Reytiń sistemasi daslep maqset emes , tek oǵan erisiw quralı bolsa , oqıwshı tárbiyasınıń sapası qanday? Sapa, siz bilgenińiz sıyaqlı, ǵalabalıqlasıwınıń dushpanı, jámiyeti standartlastırıw hám mektep oqıw procesiniń islewi jaysha shaqırıq etedi. Oqıtıwsshı bolsa ǵalabalıq kásip bolıp, massa mudami sapaǵa salıstırǵanda heterojen boladı. Sol sebepli kóplegen oqıtıwshılar sebepke emes, bálki tásirge (reytińge) itibar berediler (oqıtıwshı hám oqıwshı yamasa pútkil klass penen sapasın asırıw ). Joqarıdaǵı dilemma hám shólkemlestiriw zárúr ekenligin kórsetedi dáslepki basqish reytiń sistemasin engiziw.
Ámeliy tájiriybeden klass penenaktivlig reyting interaktiv oyın 1279- sanlı GBOU mektepinıń 2-sanlı mektepvbólinde oqıw jılı dawamında ótkeriletuǵın 5-11-klass penenoqıwshıları ushın. Bunnan tısqarı , reytiń kestesi eki ligaǵa bólingen : kishi ( 9 – 11 klasslar ) oqıwshılardıń jas qásiyetlerin esapqa alǵan halda. Ol óz aldına ush maqsetti qóyadı:

1. 
   Mekteptıń hár qiyli oqiw iskerligin birden- bir qızıqlı oyınǵa sistemalastırıw.
   
2. 
   Klasslar, oqıwshılar hám oqitıwshılardıń birgeliktegi shınıǵıwlarda qatnasıw ushın ishki ( basqarıw bolmaǵan ) motivatsiyani táminlew jámiyetlik túrmıs mekteplerı
   
3. 
   Klass penen jámáátleri hám olardıń basshılarınıń nátiyjeli tálim iskerligin qolay analiz qılıw hám diagnostika qılıw múmkinshiligin alıw
   

Klass peneniskerligi reytińine kiritilgen hár bir hádiyseni tayarlawda tómendegi pikirlerdi este saqlaw kerek. Birinshiden, siz ballar daǵı joqarı shegaranı hám hár bir tálim ilajın bahalaw kriteryaların anıq belgilewıńız kerek : mektep kólemindegı ilajlar,
Unutilmas penensánelerdi bayramlaw , sport hám intellektuallıq jarıslar 10 ballı sistemada bahalanadı. Festivallarda qatnasıw , kóplegen nominatsiyalar boyınsha temalı háptelikler, social paydalı ilajlar, aksiyalar , bayramlar dáwirindegi ilajlar, foto hám videoreportajlar 5 ball sistemada bahalanadı. Qosımsha bonus penen 3 ball hár bir klass penen ilaji barinsha ayriqshalıǵı hám uqıp , klass penen
aktivligin reytińıne kiritmegen qosımsha jumıslarda qálegen túrde qatnasıwshı ushın alınıwı múmkin.
Eger reytiń búl shaxtıń qandayda sapasın muǵdarlıq bahalaw ekenlıgın túsinıwdı tiykar etip alayuǵın bolsaq, sonday eken, klass peneniskerliginiń
Reytińgi balalar jámáátine pedagogikaliq tásir korsetıw nátiyjelerriniń muǵdarliq bahasi bolip tabiladi; jıl dawaminda toplaǵan jáne bul dáwirde ózgermegen málim formulalar boyinsha esaplanǵan ballar múǵdarı. Klass peneniskerliginiń sapası yamasa muǵdarı. Reytiń turaqli bólǵanlar paydasina. Eger klasspenen
jeńis qazansa, biraq mudamıda qatnasıw etpese, ol turaqlı túrde qatnasatuǵın, lekin hámme ushın túsinikli emes.
Klasstiń sapalı muǵdarı. Hár bir ilajda klasstıń qatnasıwı tezligin anıqlawǵa arzıydı, sebebi bul onıń nátiyjesine tásir etedi. Qatnasıwshılardıń anıq sanı kórsetiliwi kerek , keri jaǵdayda klasstıń 50 % tiykar etip alinadi.
Oqıw jili aqirina shekem klass peneniskerligi reytińinde qatnasıw ushın motivatsiya. Jıl ortalarında jetekshiler hám autsayderler ortasında ball boyinsha sezilerli ayirmashiliq bolıwı múmkin, bul tiykarınan klass penenoqıtıwshılarınıń qatnasıwı dárejesine baylanıslı. Klass penen basshısınıń aktiv pozitsiyasi turaqlı joqarı nátiyjelerdi támiyinleydi. Sol sebepli klass
penen oqitiwshilardiń óz klasssında utıwǵa úndew kerek. Raytiń sistemasınan paydalanıwda júzege keletuǵın tiykarǵı qıyınshılıqlardıń analız juwmaq etıp aytiwmiz mumkin, olardı kóp qırlı sistema paydasına sheklengen hám sol sebepli ápiwayı hám turaqlı aldinǵi bahalaw sistemasınan waz keshiwden úlkenlerdiń málim psixologiyalıq qolaysızlıǵı birlestiradi. Eger barliq qatnasiwshilar arasinda anıq, anıq tiykarları ámeldegi bolsa pedagogikaliq process penenbahalawdıń reytiń sisteması kóz qarasina, onıń aktiv birgelikte rawajlanıwı hámme ushın máselelerden kóre kóbirek payda keltiredi.
Sonday etip, mektep oqıwshılardıń ózin- ózi basqarıwın shólkemlestiriw hám diagnostika qılıwda reytiń sistemasınan paydalanıw natiyjeliligi haqqında juwmaq etiwmiz mumkin. Bul sistema balalardı bir- birine jaqinlastiradı, bul da jetekshiler ushin ( juwapkershilik sezimin tárbiyalaw ) , da inert kópshilik ushın ( basshılar tájiriybesinen sabaq alıw ) paydalı tásir jaratadı. Tálim jumısı sistemalı ózgeshelikke iye bolıp, tálim shólkeminiń qásiyetleri hám ústin turatuǵınlıqlarına muwapıq maslasıwshı tárzde qurıladı, sonıń menen birge diagnostika hám turaqlı monıtorińa ańsatǵana járdem beredi.

III. Juwmaq.

Reytiń sistemasınan paydalanıwda júzege keletuǵın tiykarǵı qıyınshılıqlardıń analizin juwmaq etip aytiwimız múmkin, olardı kóp qırlı sistema paydasına sheklengen hám sol sebepli ápiwayı hám turaqlı aldınǵı bahalaw sistemasınan waz keshiwden úlkenlerdiń málim pisixologiyalıq qolaysızlıǵı birlestiredı , biraq quramalı hám geyde tolıq anıq emes penenreytiń. Eger barlıq qatnasıwshılar ortasında anıq, shártnama tiykarları ámeldegi bolsa pedagogikaliq process penen bahalawdıń reytiń sisteması kózqarasınan, onıń aktiv birgelikte rawajlanıwı hámme ushın máselelerden kóre kóbirek payda keltiredi
Reytiń sistemasiniń abzallılıǵ sondayaq ol oqıwshılardıń bilim- konikpelerin asirib bariwina hám jıl saytin jaqsi kadirlerdi alib shiǵiwina jardem beredi. Mámleketimizde bililmendiriw tarawinda reytiń sistemasintuwrı tanlaǵan halda onı duris joneltire alsaq mámleketimiz rawajlanǵan mámleketler arasinan jay aliwina isenimim kamil.
Reytiń sistemasin durislawdi biz eń aldi menen mekteplerde duris tanlapalıwmiz kerek. Sonliqtan osip kiyatqan jas awlatlardiń bilim aliwǵa bolǵan qızıǵıwshılıqın asiriw hám ballardiń pán boyinsha qosimsha dogereklerge shaqiriw, hár bir oqıwshı menen jeke islesiw kerek.
Joqari oqiw orinlarinda oqiwshilardiń reytiń darejesin asiratuǵin bolsaq olarda óz betinshe jumislarin saǵatin asiriwmiz kerek. Sonda olar óz ústinde isliydi hám jaqsi kadir bolib jetisib shiǵadi degen umitdemen.
Reytiń sistemasinda biz oqıwshılardiń tek qana bilim aliwinda emes olardıń tárbiyaliq jaqtanda tekserib baqlab bariwmiz kerek.
Oqıw –tárbiyaliq jumisi penentabisli bolıwın bahalaw oqıwshınıń jası hám individual múmkinshiliklerinen kelip shıǵıp, oqıw procesin quraytuǵın, jóneltiriwshi hám xoshametlentiretuǵın eń zárúrli faktor esaplanadı. Barlıq kemshiliklerge qaramay, anıq parametrlerge ( ay, jónelis, mashqala, jas ) bólingen ámeldegi reytiń sistemasları studentlergeda, oqıwshılarǵada tásir etbey qalmaydi.
Tarbiya bar jerde bilim boladi degenindiy reytiń sistemasinda ekewinda teńdiy alib bariwmiz kerek.

IV. Paydalanılǵan derekler.

1.Mektep bahalawdıń reytiń dizimi ‘Mektepdi basqarıw’ gazetası 1999.-33- sanı
2. Polyakova S.V studentlerdıń bılımın bahalawdıń reytiń dizimi ‘Direktor o’rin bosari ma’lumotnomasi’ júrnal. 2009.-11-sanı
3. Internet saytlari; uzswlu.uz www.lex.uz atm.andmiedu.uz mc.uz
4. Shkuricheva N. kichik maktab o’quvchilarining uyg’un shaxslararo munosabatlarini tarbiyalash \\ Xalq ta’limi/ -2009/ -7-sani
5. E.V.Nepomayaschaya reytingni baholash talimi samaradorligini oshirish omil sifatida \\ sinif rahbariyati/- 2006.-
6. O’zbekiston Respublikasi qonuni hujjatlari toplami 2010-yil