Fizika 9-sinf ii-chorak

Yorug'likning qaytish qonuni. Siz kirish suhbatida yorug'lik haqidagi tasavvurlarning rivojlanish tarixi bilan qisqacha tanishdingiz. Yorug'likni inson ko'zi bilan bevosita ko'radimi? Yo'q, biz faqat yorug'lik manbaini hamda yorug'likni qaytargan jismlarnigina ko'ra olamiz. Turli jismlar esa yorug'likni turlicha qaytaradi. Buni ba'zi jismlar yaltirab ko'rinishidan, ba'zilarining xira ko'rinishidan bilishimiz mumkin. Yassi ko'zgular o'ziga tushgan yorug'likni 90% gacha qaytara oladi. Bunday ko'zgularning yuzasidagi g'adir-budirliklar tushgan yorug'lik to'lqin uzunligidan kichik bo'lsa, yuzadan qaytgan yorug'lik tushish qonuniga bo'ysunadi (28-rasm). Agar g'adir-budirliklar o'lchami yorug'lik to'lqin uzunligidan katta bo'lsa, tushgan yorug'lik har tomonga sochilib tarqaladi (29-rasm). Unga diffuz (tarqoq) qaytish deyiladi. Tarqoq qaytish tufayli o'zidan yorug'lik chiqarmaydigan jismlarni ko'ra olamiz. Tarqoq qaytgan nur ko'zni charchatmaydi. Shu sababli, xonalarni yoritishda tarqoq yorug'lik hosil qilish uchun kunduzgi yoritish lampalari va cho'g'lanma yoritish lampalari ustiga silliqlanmagan shishali qopqoq yopiladi.

28-rasm.

 

Ko'zgusimon va tarqoq qaytishni yorug'likning qaytish qonuni orqali tushuntirish mumkin. U quyidagicha ta'riflanadi.