Fizik optika- yorug`likning xossalari va uning modda bilan bo`ladigan ta`sirini o`rganadi. Geometrik optika

Optika –yorug`lik hodisalarini,xususiyatlarini,muhit bilan o`zaro ta`sirini hamda boshqa qonuniyatlarini o`rganadi. Optikani geometrik va fizik optikaga bo`lib o`rganamiz.

Fizik optika- yorug`likning xossalari va uning modda bilan bo`ladigan ta`sirini o`rganadi.

Geometrik optika-yorug`lik nurining yo`nalishini,sinish,qaytish qonunlarini o`rganadi. Yorug`lik nurini faqat to`g`ri chiziq bo`ylab tarqaladi deb hisoblaydi.

Yorug`likning qaytish qonuni-tushgan nur,qatgan nur va nur tushgan nuqtaga o`tkazilgan perpendikulyar bir tekislikda yotadi.Tushish va qaytish burchaklari o`zaro teng.

To`la ichki qaytish hodisasi nur optik zichligi kattaroq muhitdan optik zichligi kichikroq muhitga o`tishida sodir bo`ladi.

-tushish burchagining sinish burchagi 90⁰ga teng bo`lgandagi qiymati to`la ichki qaytish chegaraviy burchagi deyiladi.

Agar nur optik zichligi kichik bo`lgan muhitdan optik zichligi kattaroq bo`lgan muhitga o`tganda o`z yo`nalishini tushish nuqtasiga o`tkazilgan normal tomonga og`ib o`zgartiradi.

Yorug`likning sinishi-ikki muhit chegarasidan o`tganda yorug`lik yo`nalishining o`zgarishi.

Sinish qonuni-tushgan nur,qaytgan nur,nur tushgan nuqtaga o`tkazilgan perpendikulyar va singan nur bir tekislikda yotadi. Tushish burchagi sinusining sinish burchagi sinusiga nisbati o`zgarmas kattalik bo`lib, ikkinchi muhitning birinchi muhitga nisbatan nur sindirish ko`rsatgichi deyiladi.



Yorug`lik dispersiyasi-muhit nur sindirish ko`rsatgichining yorug`lik to`lqin uzunligiga (yoki chastotasiga) bog`liq bo`lishi.

Ranglar uchun prizmaning nur sindirish ko`rsatgichi turlicha bo`lishi va turli burchakka og`dirishi. Nur bir muhitdan ikkinchisiga o`tganda chastotasi o`zgarmaydi,to`lqin uzunligi va tezligi o`zgaradi. Shaffof muhitga o`tganda yorug`likning to`lqin uzunligi o`zgaradi degani bu uning rangi o`zgaradi degani emas.

Optikaning yorug`lik va tasvirni yorug`lik o`tkazgichlar bo`yicha uzatishni ko`rib chiquvchi bo`limiga tolali optika deyiladi. B`azan bu termin bilan tolali optika detallari va asboblarining o`zi ham ataladi.Tolali optika to`la ichki qaytish hodisasiga asoslangan. Yorug`lik atrofi kam sindirish ko`rsatkichiga ega bo`lgan modda bilan o`ralgan shaffof tola ichiga kirgach, ko`p marta qaytadi va mazkur tola bo`yicha tarqaladi. Tola ichki qaytish vaqtida qaytish koeffitsiyenti nisbatan katta (0,9999 tartibda) bo`lgani uchun energiyaning yo`qotilish sababini, asosan yorug`likni tolaning ichki moddasi yutishi deb bilish mumkin. Yorug`lik yo`llagichlardan tibbiyotda ikki masalani hal qilish uchun foydalaniladi: yorug`lik energiyasini-ichki bo`shliqlarni asosan sovuq yorug`lik bilan yoritish uchun uzatish va tasvirni uzatish. Birinchi hol uchun yorug`lik yo`llagichdagi ayrim tolalarning joylanish vaziyatlari ahmiyatga ega emas, ikkinchi hol uchun yorug`lik yo`llagich tolalarining kirish va chiqishidagi vaziyatlari bir xilda bo`lishining ahamiyati katta. Mavjud tibbiyot apparatlarini takomillashtirishda tolali optikaning ta`sirini ko`rsatuvchi yaqqol misol-ichki bo`shliqlarni (oshqozon,to`g`ri ichak va b.) ko`rish uchun ishlatiladigan maxsus asbob-endoskopdir. Endoskop ikki asosiy qismdan; yorug`lik manbai va ko`rish qismidan iborat. Tolali optikadan foydalanish natijasida quyidagi imkoniyatlar tug`uladi: birinchidan,lampa yorug`ligini yorug`lik yo`llovchi yordamida organ ichiga yuborish, avvalgi konstruksiyadagi endoskoplarda yorug`lik manbayi bevosita boshliq ichiga kiritilib,organ ichida noxush qizishlarni vujudga keltirar edi,ana shu hol yo`qotildi; ikkinchidan,eng asosiysi tolali optika sistemalarining egiluvchanligi qattiq endoskoplardagidan ko`ra bo`shliqning ko`proq qismini ko`rish imkonini beradi.