Fitopreparatlar va ularning qo’llanilishi

Mavzu: Fitopreparatlar va ularning qo'llanilishi
Tayyorladi:
Toshkent tibbiyot akademiyasi

FITOPREPARATLAR VA ULARNING QO’LLANILISHI

FITOPREPARATLAR VA ULARNING QO’LLANILISHI

Qadimdan insoniyat O’simliklardan shifobaxsh vosita sifatida foydalanib keladi.

Dorivor o’simliklar to’risidagi ma‘lumotlar avloddan-avlodga, qabiladan-qabilaga faqat og’zaki tarqalgan.

Davlatlar o’rtasida savdo-sotiq va boshqa munosabatlar o’rnatilgandan so’ng, yana shu davlatlarda boshqa davlatlardan keltirilgan dorivor o’simliklar xisobiga dorivor o’simliklar maxsulotining turi ko’payib bordi. YOzuv paydo bo’lganidan keyin dorivor o’simliklar tu\risidagi ma‘lumotlar yozma ravishda tarqala boshladi

Bu fan tarixi ilm-fan taraqqiy topgan davrdan boshlanadi.
Qazilmalarda suriya shoxi Assurbaninal kutubxonasidagi sopolga mixxat bilan
yozilgan 22000 jadval topilgan, shundan 33 tasida dorivor maxsulotlar qayd qilingan.
Xozirga qadar saqlanib qolgan dorivor o’simliklar xaqidagi ma‘lumotlar asosan
qadimiy yunon adabiyotlarida uchraydi.
Buqrot (Gippokrat) bemorlarni parxez ovqatlar bilan davolagan. U yozgan
kitoblarda dorivor o’simliklarning 236 turi ta‘riflangan.
Arastu va uning shogirdi Tlofrast ko’pgina o’simlik turlarini ta‘riflash bilan birga ularning foydali xususiyatlarini xam ko’rsatib o’tishgan.
Qo’xna Rimda Galen farmatsevt va tibbiyot soxasida bir qancha kitoblar yozgan. U
o’z kitoblarida 304 ta dorivor o’simlik, 80 ta xayvon va 60 ta
Fitopreparatlar kimyosi va texnologiyasining tibbiyotdagi axamiyati kattadir.
CHunki kimyo fanining ayniqsa sintetik kimyoning yuqori darajada taraqqiy qilishiga va ko’plab kuchli ta‘sir etuvchi dorivor moddalar sintez yo’li bilan olinishiga qaramay tibbiyotda qo’llaniladigan dorivor preparatlarning 40% ga yaqini o’simliklardan olinadi.
Bu raqam ayrim kasalliklarni, masalan yurak-qon tomirlari kasalliklarini davolash soxasida ishlatiladigan dorivor preparatlarda 80% ni tashkil qiladi. Kelajakda tibbiyotda dorivor o’simliklar va ulardan olinadigan dorivor preparatlarni yanada ko’proq ishlatish rejalashtirilmoqda.
Dorivor o’simliklarga va ulardan olinadigan preparatlarga tibbiyot soxasida bo’lgan talabning ortib borishiga asosiy sabab sintez yo’li bilan olingan xar bir kimyoviy dorivor preparatni uzoq vaqt uzluksiz ravishda iste‘mol qilish inson va xayvon organizmida turli noxush o’zgarishlarni yuzaga keltirishidir. SHunga ko’ra so’nggi vaqtlarda butun dunyoda o’simlik dorivor preparatlariga - fitopreparatlarga va dorivor o’simliklarga extiyoj ortmoqda. Bu esa o’z navbatida fanning axamiyatini yanada ortishiga olib keladi.
Fitopreparatlar ishlab chiqarish texnologiyasi murakkab va ko’p bosqichlidir.
O’simlik tarkibining murakkabligi va kimyoviy tarkibining xar xilligi, o’simlik xom ashyosini sifatini aniqlashda qiyinchilik tu\diradi.
Xozirgi davrda tabobatimizda keng tarqalgan va o\ir kasalliklarni davolash uchun o’simliklardan tayyorlangan yangi dorivor preparatlar zarurdir. Buning uchun shu O’simliklarning kasalliklarni davolash xususiyatga ega biologik faol moddalarga boy bo’lgan qismlaridan - ya‘ni ba‘zi o’simliklarning er osti organlaridan (ildiz, ildizpoya, tuganak yoki piyoz), ba‘zilarining esa er ustki organlaridan iborwt
Etiboringiz uchun rahmat