First Document


III БОБ HTMLНИ БЕЛГИЛАШ ТИЛИ ТУГРИСИДА УМУМИЙ



Download 372,53 Kb.
bet9/20
Sana24.02.2022
Hajmi372,53 Kb.
#217781
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   20
Bog'liq
БМИ Мирахмедов Жасурбек

III БОБ
HTMLНИ БЕЛГИЛАШ ТИЛИ ТУГРИСИДА УМУМИЙ
ТУШУНЧА

3.1. Hyper Text Markup Lanquage (HTML)ни белгилаш тили тўғрисида умумий маълумот
Бутун дунё ургимчаги-World Wide Web (WWW) HTML гиперматн богланиш тили ёрдамида тузилган Web-сахифалардан иборат HTML анча мураккаб тил (Standart Generalived Marnup Language SGMLнинг хисобланади. Аньанавий тушунча буйича HTML бутунлай дастурлаш тили хисобланмайди. HTML-хужжатни белгилаш тили. HTML-хужжатни тадкик килишда матнли хужжатлар тег(tag)лар билан белгиланади. Улар махсус бурчакли ишоралар билан урлаган булади, (< ва >). Теглар матнларни форматлашда ва матнга хар хил номатн элементларни масалан, графиклар, кушимча объектлар ва шу кабиларни урнатишда ишлатилади.
HTML тилининг асосий коидалари куйидагича:

  1. - коида. ИЖҳата истаган харакат теглар билан аникланади. Битта тег (чап) харакатнинг бош кисмида, иккинчиси эса, (унг) охирида туради. Бунда теглар « < » ёки « > » ишоралар билан ёнма-ён туради. Ёлгиз узи ишлатиладиган теглар хам мавжуд.

  2. - коида. Браузер дарчасидаги бурчакли кавс ичига жойлаштирилган истаган тег ёки бошка инструкция ташкарига чикарилмайди ва HTML-файл учун ички буйрук хисобланади.

Шакл: сахифа матни...<|HTML> бунда чапки тег
HTMLдаги хужжатнинг бошланишини, <|HTML> тег эса охирини англатади. Агар браузер чапки тегга дуч келса, навбатдаги матн-бу HTMLдаги код эканлиги маълум булади. Браузер уз дарчасида тегни эмас, балки теглар уртасидаги матнни курсатади. Бу теглар билан HTMLдаги истаган хужжат бошланади ва тамом булади.
HTML коидаларига кура, ёпувчи (унг) тег худди очувчи (чап) тег сингари ёзилади, лекин тег номи олдига «|» (тугри слэш) символи кушиб куйилади. Кушалок теглар орасида ягона принципиал фарк шундаки, ёпувчи теглар параметрлардан фойдаланмайдилар.
Мос якунловчи тегларга мухтож булган теглар контейнер теглар дейилади. Очувчи ва ёпувчи теглар орасида ёзилганларнинг барчаси тег- контейнерга тегишли булади. Баъзида якунловчи тегни тушириб колдирса хам булади. Масалан,
жадвалининг ячейкасидаги маълумотларни ифодаловчи тег учун унга мос булган ёпувчи тег <| TD> ни доимо тушириб колдириш мумкин, жадвал ячейкаси учун маълумотларнинг тугалланганлиги навбатдаги
тегнинг пайдо булиши оркали аникланади.
Катор теглар якунловчи тегларга мухтож булмайди. Мисол тарикасида куйидагиларни келтириш мумкин: тасвирни урнатиш теги;
сатрининг мажбурий равишда узатилиши; базавий шрифтнинг курсатмаси ва бошкалар. Купинча тегнинг мохиятига караб унинг якунланишига мухтожлиги тугрисида фикр килиш мумкин.
HTMLда тегларнинг нотугри ёзилишига эътибор бериш одат тусига кирмаган. Нотугри ёзилган тег ёки унинг параметрини браузер аникланиши керак. Бу барча браузерлар учун умумий коидадир. Баъзан браузерлар таъсири остига хато ёзилган теглар билан бирга, браузернинг маълум версияси англанмаган теглар хам тушиб колади.
HTML теглари «хисса кушиш» даражаси буйича ажралиб туради. Мураккаб HTML-хужжатларда баъзи элементларнинг хисса кушиш даражаси 10дан хам ошиши мумкин. Бунда олдинги хисса кушиш даражасида булган теглар мавжуд тегларга нисбатан Бош (родительский) тег дейилади. Мавжуд тег эса, тармокланиб чиккан (дочерний) ёки шуъба тег хисобланади. Уз навбатида, шуъба-тег уз хиссасини кушган бошка тегларга нисбатан бош тег хисобланиши мумкин.
Теглар параметрлар ёки атрибутлар (анг. attribute) билан ёзилиши мумкин. Рухсат этилган параметрлар йигиндиси хар бир тег учун индивидуал хисобланади. Параметрлар ёзишининг умумий коидаси куйида келтирилган. Теглар номидан кейин бир-бирлари билан пробеллар билан ажралиб турадиган теглар ёзилиши мумкин. Тег параметрларининг кетма-кетлиги ихтиёрий равишда булади. Куп параметрлар уларнинг мохиятини (значение) курсатишни талаб килади, лекин баъзи параметрлар уларсиз ёзилиб фикр билдирмаслик (жим туриш)ни маъкул куради. Агар параметр мохият талаб килса, у холда параметр номидан кейин тенглик (к) ишораси оркали курсатилади. Параметр мохияти кавс ичида ёки кавссиз ёзилиши мумкин. Агар параметр мохиятида пробел иштирок этган булса, у холда кавс, албатта ёзилади. Параметр мохиятида (тег ва параметрлар номидан фаркли равишда) баъзида ёзув регистри мухим булади. Тегнинг параметр билан ёзилишига мисол:

  • TABLE BORDER ALIGN; “left”>

Бу ерда теги учун иккита параметр берилган. Мохиятсиз курсатилган биринчи параметр BORDER. Иккинчи параметр ALIGN left мохиятига эга.
HTML теглари турли хил параметрга эга булиши мумкин, лекин барча тегларга мос тушадиган катор параметрлар хам мавжуд. Масалан, HTML хужжатидаги булимида фойдаланишга рухсат этилган барча теглар куйидаги параметрларга эга булиши мумкин: CLASS, ID, LANG, LANGUAGE, STILE ва TITLE. Параметрлар CLASS, ID, STILEлар Internet Explorerҳҳ 3.0 версиясидан бошлаб ва Netscapeнинг 4.0 версиясидан бошлаб кувватланиб келади. Бу параметрлар услуб (стиль)лардан фодаланилганда керак булади. Параметрлар LANG, LANGUAGE, TITLEлар факат Internet Explorerҳҳ 4.0 версиясидан бошлаб кувватланиб келади. Бу параметрлар мос келган фойдаланадиган тилларни курсатадилар (масалан, Россия учун LANGҳ), скрипт ёзиш тилини (масалан, LANGUAGEJva Script) ва бошкалар.
Замонавий HTMLда тил теглари ва унда курсатилган кийматлар билан бирга, бошлангич HTML-кодда сценарий кодлари(Java Script ёки VB Script) хам ёзилади. Улар тугрисида 8-бобда батафсил гапирилади.
90-йилларнинг урталарида интернет тармогининг экспоненциал усиши окибатида HTML тили оммавий тус олди. Бу вактга келиб, тилни стандартизациялаш зарурати тугилди, чунки куп компаниялар Internetra кириш учун куплаб дастурий таъминотлар ишлаб чикдилар, тухтовсиз усиб бораётган (HTML инструкцияси буйича) узларини вариантларини тавсия килдилар. HTML тили тегларини куллаш буйича ягона бир карорга келиш пайти якинлашган эди.
World Wide Web Consortium (кискача-WЗС) деб номланган ташкилот HTML стандарти (спецификация)ни яратиш ишларини узига олди. Унинг вазифасига браузерлар тадкикотчи компанияларнинг хар хил таклифларини хисобга олган холда тилнинг замонавий ривожланиш имкониятлари даражасини акс эттирувчи стандартни яратиш киради. Спецификациянинг тасдикдаш схемаси куйидагилардан иборат: W3C кoнсoрциуми стандарт лойихасини тайёрлайди. Мухокама килингандан сунг, унинг ишчи (draft) варианти чикарилади, сунгра уни маълум бир даврга яна мухокама килиш учун тавсия килинади. Истаган хохловчи одам HTML стандартининг янги тег ва версиялари мухокамасида иштирок этиши мумкин. Мухокама даври тугагандан кейин, стандартнинг ишчи варианти тавсифнома хисобланади, яъни HTML спецификациянинг расмий тан олинган варианти булади. Кабул килинган стандарт Document Type Definition (хужжат хилини аниклаш) ёки DTD деб аталади.
Интернетда биринчи марта курсатилган (такдим килинган) HTMLдаги DTD-стандартнинг 1.0 версияси булди. Сунгра 1995 йил ноябр ойида WWW учун анча аник ва уйлаб килинган 2.0 версия яратилди.

  1. йил сентябр ойида бир неча ойлик мухокамадан сунг 3.2 версия тасдикланди (3.0 версия нашр килинмади).

  2. йил июн ойида HTML-стандартининг 4.0 версияси эълон килинди ва 1997 йил декабрида расмий стандартга айланди. Бугун бу кабул килинган стандартларнинг энг охиргисидир.

Умуман, HTML хужжат стандарт хисобланиши учун яна пролог (мукаддима) хам керак. Хужжатга кандай ишлов беришига караб у урнатилади. Пролог куйидаги куринишга эга:

Пролог бу махсус куринишга эга булган ёлгиз тег. Бу тег очувчи олдида HTML-хужжатнинг энг олдига урнатилади ва HTML 4.0- спецификациясига катъий мос келган холда расмийлаштирилган хужжат хисобланади.
HTML-хужжатга прологни урнатиш-бу W3C талабидир, (Интернетдаги купчилик HTML хужжатларда пролог куйилмайди).
HTML 4.0 спецификациясида монитор экранида такдим этилган таърифдан хужжат структураси таърифини ажратиш асосий (ключевой) гояга айланди. Тажриба курсатиши буйича хужжатнинг бу иккала таърифини бир-биридан ажратиш платформа, мухит ва шу кабиларни кенг микёсда кувватлашга килинадиган сарф-харажатларни анча камайтирар экан, шу билан бирга хужжатларга узгаришлар киритишни осонлаштирар экан. Бу гояга асосан, стил (услуб) жадвали ёрдамида ,ужжатларни такдим килиш усулидан куплаб фойдаланиш максадга мувофик келади.


Download 372,53 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   20




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish