Қўғирчоқ театри хақида

Ипли қўғирчоқлар



Қўғирчоқлар







Қўғирчоқ театри санъатиниг парда кўриниши







Қўғирчоқ театри санъатининг турлари
Хозирги кунда қўғирчоқ театр санъати Чодир хаёл, Чодир жамол, Соя театри, Қўл қўғирчоқ театри, ипли театр, Қўлқопли қўғирчоқ тетри турларига бўлинади.
Ўтмишда қўғирчоқ театри санъатининг хусусан, қўлга кийиб ўйнатиладиган, ип билан бошқариладиган ва сояси тушириладиган турлари кенг тарқалган. Улар “Чодир жамол”, “Чодир хаёл” ва “Фонус хаёл” деб аталган. Қўғирчоқлар қўлга кийиб ўйнатиладиган “Чодир жамолда” ҳаётий воқеалар, иплар воситасида бошқариладиган “Чодир хаёлда” мифология, сояси тушириладиган “Фонус хаёл” да халқ қахрамонлик эпоси акс эттирилган.
Қўғирчоқ ўйини халқ оғзаки ижодига ҳамда бадиҳага асосланган ажойиб-ғаройиб санъат бўлиб, унинг ёзма матни бўлмаган. У узоқ йиллар кузатиш, машқ қилиш, ёдлаш, малака ҳосил қилиш орқали муаййан сюжетлар, восита ва услублар билан, устоздан шогирдга, отадан ўғилга, авлоддан-авлодга ўтган.
“Қўғирчоқ театри” тўгараги ўқувчиларда ўзбек миллий драматурглари яратган асарлар асосида турли образлар яратиш, қўғирчоқларни танланган сценарий бўйича турли усулларда ҳаракатга келтира олиш, ўзбек халқ ва жаҳон эртакларидан намуналари асосида кичик саҳна асарларини яратиш малакаларини ҳосил қилишдан иборат.
“Қўғирчоқ театри” тўгарагига 7 ёшдан 16 ёшгача бўлган ўқувчилар қабул қилинади.
Саҳна шундай бир минбарки, ундан туриб ичингдаги дардинг, қувончу исҳорларинг ва бошқа ҳис-туйғуларингни бемалол айтишинг мумкин. Театр санъати, мусиқа, рақс ва бошқа саъат турлари орқали ҳам инсонларни тарбиялаш, уларга эстетик завқ бағишлаш, эзгуликка ундаш каби мақсадлар қўйилганки, уни амалга ошириш учун эса ижрочининг маҳоратига таяниш тўғри натижадир.
Театр воқеликни санъатнинг кўпгина турлари ёрдамида акс эттириб, уни ҳар томонлама, ҳаракат ва ривожланишда жозибали қилиб кўрсатар экан, бир вақтнинг ўзида минг–минглаб тамошабинларнинг руҳий оламига чуқур кириб, унинг дил торларини черта олади.
Ўтмишда қўғирчоқ театри санъатининг хусусан, қўлга кийиб ўйнатиладиган, ип билан бошқариладиган ва сояси тушириладиган турлари кенг тарқалган. Улар “Чодир жамол”, “Чодир хаёл” ва “Фонус хаёл” деб аталган. Қўғирчоқлар қўлга кийиб ўйнатиладиган “Чодир жамолда” ҳаётий воқеалар, иплар воситасида бошқариладиган “Чодир хаёлда” мифология, сояси тушириладиган “Фонус хаёл” да халқ қахрамонлик эпоси акс эттирилган.
Қўғирчоқбозлар айни вақтда мусиқадан яхши хабардор бўлганлар. Мусиқа ҳам бадиий безак сифатида, ҳам кўпроқ қаҳрамонлар ҳолатини ифодаловчи восита сифатида хизмат қилган.
Қўғирчоқ ўйини халқ оғзаки ижодига ҳамда бадиҳага асосланган ажойиб-ғаройиб санъат бўлиб, унинг ёзма матни бўлмаган. У узоқ йиллар кузатиш, машқ қилиш, ёдлаш, малака ҳосил қилиш орқали муаййан сюжетлар, восита ва услублар билан, устоздан шогирдга, отадан ўғилга, авлоддан-авлодга ўтган.
Тўгарак фаолиятининг мақсади - ўқувчиларда ўзбек миллий драматурглари яратган асарлар асосида турли образлар яратиш, қўғирчоқларни танланган сценарий бўйича турли усулларда ҳаракатга келтира олиш, ўзбек халқ ва жаҳон эртакларидан намуналари асосида кичик саҳна асарларини яратиш малакаларини ҳосил қилишдан иборат.
Тўгаракнинг вазифаси- қўғирчоқ театри санъатини, актёрлик маҳоратини,қўғирчоқларни ўйнатиш усулларини ўқувчиларга ўргатишдан иборат.
Тўгаракка етарли жисмоний саломатликка эга бўлган 7 ёшдан 16 ёшгача бўлган ўқувчилар қабул қилинади.
“Қўғирчоқ театри” тўгарагининг ўқув дастури икки ўқув йилига мўлжалланган.
Мазкур ўқув дастури Халқ таълими вазирлигининг 2011 йил 31 мартдаги 69-сонли буйруғи билан тасдиқланган Мактабдан ташқари таълимга қўйилган давлат талаблари асосида қайта ишланиб такомиллаштирилди.
Ушбу тўгарак ўқув дастурида кўрсатилган ўқув режаларга ҳудуднинг ва тўгаракларга жалб қилинган болаларнинг ёш хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда тўгарак раҳбарлари томонидан 25 фоизгача ўзгартиришлар киритилиши мумкин.