Философия

Prezintatsiya Fan : Avtomatlashtrishning nazorat o’lchov asboblari Mavzu : Bosim

Guruh : 15-20AB

Bajardi : Ishonxodjayev J, Pardaboyev J

Tekshirdi: Norboyev A

Toshkent kimyo-texnologiya instituti Yangiyer filiali Fakultet: NMKT

Kafedra : “Ixtisoslik fanlar “

Bosim nima?

Agar siz bouling keglisini bolgʻa bilan devorga urishga harakat qilsangiz, taxminan hech narsa yuz bermaydi, biroq odamlar sizga bouling kegllarini bermay qoʻyishadi. Ammo siz xuddi shu kuch bilan mixni ursangiz, uning devorga kirish ehtimoli birmuncha katta boʻladi. Bu shuni koʻrsatadiki, baʼzida shunchaki kuchning kattaligini bilish yetarli emas: kuchning taʼsiri qanday taqsimlanganini bilish ham muhim. Mix urilganda, devor va u orasidagi barcha kuch mixning oʻtkir uchidagi juda kichik yuzaga toʻplangan. Biroq bouling keglisining devorga tegadigan yuzasi ancha katta va shuning uchun kuch ancha katta yuzaga taqsimlanadi.

Bu gʻoyani aniqlashtirish uchun biz bosim tushunchasidan foydalanamiz. Bosim – bu yuza birligiga toʻgʻri keladigan normal kuch.

Bu gʻoyani aniqlashtirish uchun biz bosim tushunchasidan foydalanamiz. Bosim – bu yuza birligiga toʻgʻri keladigan normal kuch.

Demak, katta bosim hosil qilish uchun siz yuzaga katta kuch bilan taʼsir etishingiz yoki biror kuch bilan kichik yuzaga taʼsir qilishingiz talab etiladi. Boshqacha aytganda, agar ignalar yuzalari yigʻindisi yetarlicha katta boʻlsa, siz ignalar ustida xavfsiz yotishingiz mumkin.

Demak, katta bosim hosil qilish uchun siz yuzaga katta kuch bilan taʼsir etishingiz yoki biror kuch bilan kichik yuzaga taʼsir qilishingiz talab etiladi. Boshqacha aytganda, agar ignalar yuzalari yigʻindisi yetarlicha katta boʻlsa, siz ignalar ustida xavfsiz yotishingiz mumkin.

Ha, odamlar bunday qilishadi. Chunki bosimni hisoblashda umumiy yuza ahamiyatga ega, ignalar yuzalari yigʻindisi pastga yoʻnalgan ogʻirlik kuchi hosil qilgan bosimni kamaytiradi. Biroq bu sodir boʻlishi uchun juda koʻp ignalar talab etiladi.

Ha, odamlar bunday qilishadi. Chunki bosimni hisoblashda umumiy yuza ahamiyatga ega, ignalar yuzalari yigʻindisi pastga yoʻnalgan ogʻirlik kuchi hosil qilgan bosimni kamaytiradi. Biroq bu sodir boʻlishi uchun juda koʻp ignalar talab etiladi.

Bu taʼrifdan bosimning birligi Nyuton taqsim metr kvadrat \dfrac{\text{N}}{\text{m}^2} start fraction, start text, N, end text, divided by, start text, m, end text, squared, end fraction ekani kelib chiqadi, shuningdek, u paskal deb ham ataladi va \text{Pa}Pastart text, P, a, end text deb belgilanadi.

Bu taʼrifdan bosimning birligi Nyuton taqsim metr kvadrat \dfrac{\text{N}}{\text{m}^2} start fraction, start text, N, end text, divided by, start text, m, end text, squared, end fraction ekani kelib chiqadi, shuningdek, u paskal deb ham ataladi va \text{Pa}Pastart text, P, a, end text deb belgilanadi.

Suyuqlik bosimi qanday topiladi?

Qattiq jismlar bosim berishi mumkin, ammo oquvchan moddalar (yaʼni suyuqlik yoki gazlar) ham bosim berishi mumkin. Agar siz bu haqda oʻylasangiz, gʻalati tuyulishi mumkin, chunki suyuqlik bilan mixga urishni tasavvur qilish qiyin. Buni anglash uchun suvga qandaydir chuqurlikka shoʻngʻiganingizni tasavvur qiling. Yuqoridagi suv ogʻirlik kuchi bilan sizga taʼsir qiladi, shu sababli bosimni his qilasiz. Agar yanada chuqurroq shoʻngʻisangiz, ustingizda koʻproq suv boʻladi hamda suvning ogʻirligi va bosimi ham oshadi.

Loviya bankasining ustidagi suv ustuni unga bosim koʻrsatadi. Bosimning qiymatini topish uchun bosimning taʼrifidan foydalanamiz.

Loviya bankasining ustidagi suv ustuni unga bosim koʻrsatadi. Bosimning qiymatini topish uchun bosimning taʼrifidan foydalanamiz.

Siz buni quyidagicha tushunishingiz mumkin. Loviya bankasi suvga tushganda, u suv molekulalarini joyidan siljitadi va ularning oʻrnini egallaydi. Bu butun suv sathining koʻtarilishiga olib keldi. Ammo suv ogʻirlik kuchi sababli eng quyi nuqtaga tushishga intiladi. Shu sababli suv butun hajmi boʻylab pastga intiladi va umumiy suyuqlik balandligini pasaytirishga urinadi. Shunday qilib, loviya idishi (yoki boshqa biron-bir narsa) suvda boʻladimi yoki yoʻqmi, suv molekulalari doimo gravitatsiya sababli bir-birlari bilan urilib siqib chiqarishga harakat qiladi, chunki ular suv sathini eng past darajaga tushirishga harakat qiladi. \rho ghρghrho, g, h formuladagi PPP bosim – bu suyuqlikning birlik yuzasiga toʻgʻri keladigan bosim kuchini koʻrsatuvchi skalyar kattalik.

Siz buni quyidagicha tushunishingiz mumkin. Loviya bankasi suvga tushganda, u suv molekulalarini joyidan siljitadi va ularning oʻrnini egallaydi. Bu butun suv sathining koʻtarilishiga olib keldi. Ammo suv ogʻirlik kuchi sababli eng quyi nuqtaga tushishga intiladi. Shu sababli suv butun hajmi boʻylab pastga intiladi va umumiy suyuqlik balandligini pasaytirishga urinadi. Shunday qilib, loviya idishi (yoki boshqa biron-bir narsa) suvda boʻladimi yoki yoʻqmi, suv molekulalari doimo gravitatsiya sababli bir-birlari bilan urilib siqib chiqarishga harakat qiladi, chunki ular suv sathini eng past darajaga tushirishga harakat qiladi. \rho ghρghrho, g, h formuladagi PPP bosim – bu suyuqlikning birlik yuzasiga toʻgʻri keladigan bosim kuchini koʻrsatuvchi skalyar kattalik.