Filosofiya uzb

Propozitsional  funktsiya  uzgaruvchi  qiymatga  ega  ifoda  bulib, 
bu qiymat argument bilan almashtirilganda konkret mazmunli fikr hosil buladi. 
Formallashgan til quyidagi talablarga javob berishi kerak. 
1.
 
Asosiy  belgilar  aniq  ifoda  qilingan  bulishi  kerak.  Bu  belgilar  asosiy  tushunchalar,  atamalarni 
ifodalaydi. 
2.
 
Ta`riflashning barcha qoidalari kursatilgan bulishi kerak. Bu qoidalarga asoslangan holda mavjud 
belgilar yordamida yangi, qisqaroq belgilar hosil qilinadi. 
3.
 
Formulalarni  tuzishning  barcha  qoidalari  berilgan  bulishi  kerak.  Bunga  misol  qilib 
tushunchalardan gap hosil qilish qoidalarini kursatish mumkin. 
4.
 
Xulosa chiqarish qoidalarining barchasi kursatilgan bulishi kerak. Bu qullaniladigan belgilarning 
(suz, gap, simvollar) grafik usul bilan ifodalanishiga tegishlidir. 
5.
 
Kullaniladigan belgilarning ma`nosini talqin qilish qoidalari kursatilgan bulishi kerak. 
Formallashgan tilga ega bulgan mantiq chin fikrni ifoda qiluvchi bir formula yordamida xuddi 
shunday chin fikrni ifoda qiluvchi boshqa formulani keltirib chiqara oladi. Bunda berilgan fikrning 
konkret mazmuni e`tiborga olinmaydi. 

---

 
 
74
74
Formallashgan tilning ustunligi shundaki, unda  mantiqiy  xulosa  chiqarishda  kuzda  tutilmagan 
asoslarning  qatnashib  qolishi  mumkin  emas.  Matematika  va  mantiqning  kup  masalalari  faqat  mana  shu 
yul bilan echilishi mumkin. 
Nihoyat,  formallashgan  tilning  yana  bir  qimmatli  tomoni  shundaki,  unda  bir  sohada  yaratilgan 
formallashgan tildan boshqa bir sohaga oid masalalarni echishda foydalanish mumkin. Masalan, mantiqda 
sinflar  bilan  buladigan  amallarda  matematika  tilidan  (qushish,  kupaytirish,  tuldirish  kabi  atamalardan 
hamda  ularni  ifoda  qiluvchi  belgilardan)  fikr  tuzilishini  ifoda  qilish  uchun  foydalanish  mumkin.  Bunda, 
albatta foydalanilayotgan belgilarga maxsus ma`no beriladi. 
Formallashgan  tilning  kamchiligi  esa  shundaki,  u  tabiiy  tilga  qaraganda  ob`ektni  yuzaki  holda  ifoda 
qiladi.  Hozirgi  davrda  mavjud  formallashgan  tillar  borliqning  va  bilishning  juda  kam  sohalarini  qamrab 
olgan. Bilishning qaysi sohalarida formallashgan tilni yaratish mumkinligini oldindan aytish qiyin. 
Shuningdek, formallashgan til emprik tadqiqotlarning urnini bosa olmaydi. Ana shuning uchun ham ilmiy til 
formallashgan tildan foydalanish bilan chegaralanib qolishi mumkin emas. 
Shunga  qaramasdan  formallashgan  til  hozirgi  paytda  ilmiy  bilishda  va  amaliy  hayotda  muhim 
ahamiyatga  ega.  U  ayniqsa  fikrning  tuzilishini  urganishga,  uning  mantiqiy  qiymatini,  ya`ni  chin  yoki 
xatoligini  aniqlashga  tuliq  qulay  sharoit  yaratadi.  Shuning  uchun  mantiqning  formallashgan  tilini 
yaratishga va uni chuqurroq urganishga qiziqish katta. 
3. Tafakkurning  mantiqiy  shaklini  urganishda  semantik  kategoriyalar  muhim  ahamiyatga  ega.