Fеrmеr xo’jaliklarining еr va suv rеsuslaridan samarali foydalanishi

Бош инерция ўқлари ва бош инерция моментлари

Бош инерция ўқлари ва бош инерция моментлар (18) формулалардан кўриниб турибдики текис шаклнинг IX1, IY1, IX1Y1 инерция моментларининг қийматлари 2 бурчакка боғлик бўлиб, унинг ўқларга нисбатан олинган инерция моментларнинг йиғиндиси хар доим ўзгармас миқдор бўлар экан.

• Биздан инерция момент IX1, IY1ларни экстремал кийматларига келадиган  бурчакни кийматини топиш талаб килинсин.
• Бу масалани хал килиш учун (18) ифодаларни a ни функцияси деб IY1 дан  буйича ҳосил олиб уни нолга тенглаймиз.

• Бу формуладан кўриниб турибдики =0 бурчакка бурилган координата ўқларига нисбатан олинган текис кесимнинг битта инерция моменти max ва иккинчиси эса min кийматга эга булар экан. Бундай ўқлар бош ўқлар деб, бу ўқларга нисбатан олинган инерция моментлар бош инерция моментлар деб аталади.
• Бундан кўринадики, бош ўқларга нисбатан марказдан қочма инерция момент нолга тенг бўлиб, аксинча марказдан қочирма инерция момент нолга тенг бўлган ўқлар бош инерция ўқлари бўлар экан.

• Демак, ихтиёрий иккита ўзаро тик ўқлардан бири кесимнинг симметрия ўқи бўлса, у ўқ бош ўқлардан бири бўлиб, кесимнинг оғирлик маркази орқали ўтувчи симметрия ўқи эса бош марказий ўқ бўлади.
• Бош ўқлар кўпинча u ва v деб белгиланади. Шундай қилиб бош ўқларни йуналиши куйидаги формула ёрдамида аникланар экан.

• (20)

• Бош ўқларни киймати эса қуйида формула орқали топилади:

• (21)

• Олинган натижалардан кўринадики:

• 1. Бош ўқларга нисбатан марказдан қочирма инерция момент хар доим нолга тенг булади (Iuv=0)
• 2. Бош ўқларга нисбатан ўқларга нисбатан олинган инерция моментлар экстремал кийматга эга, яъни га тенг.

• 3. Бош ўқлар текис кесимнинг оғирлик марказидан ўтса бундай ўқлар марказий бош ўқлар дейилади.
• 4. Шакл бирор симметрия ўқига эга булса у холда бу симметрия ўқи марказий бош ўқлардан бири бўлади.
• Текис кесимнинг хар кандай симметрик ўқи унинг бош ўқларидан бири бўлади.

• Агарда симметрик ўқ битта бўлса, унга перпендкуляр турган иккинчи ўқ хам бош ўқ ҳисобланади.
• Қуйидаги катталиклар текис кесимнинг ўқларга нисбатан инерция радиуслари дейилади.

• (22)

•