Fermentlarning ahamiyati. Fermentlar: strukturasi va klassifikatsiyasi. Fermentlarning nomenklaturasi Reja: Fermentlar, ularning xossalari. Oddiy va murakkab fermentlar. Fermentlarning faol va allosterik markazlari

Reaksiya tezligining vodorod ionlari miqdoriga bog`liqligi. Odatda fermentativ reaksiya tezligining RNK ga bog`liqligi qo`ng`iroqsimon shaklda grafikda tasvirlanadi, chunki har bir ferment uchun o`zining RNK o’timumi mavjud bo`lib, unda ferment katalizlaydigan reaksiya tezligi maksimal bo`ladi. RNK ning u yoki bu tomonga o`zgarishi fermentativ reaksiya tezligining pasayishiga olib keladi.

Ayrim fermentlar uchun RNK ning optimal qiymatlari

Ferment	pepsin	Kislotali fosfataza	Ureaza, ‘ankreat.amilaza	Tripsin	Arginaza
RNK o’timumi	1,5-2,5	4,5-5,0	6,4-7,2	7,8	9,5-9,9

Keltirilgan ma’lumotlardan ko`rinib turibdiki, RNK o’timumi turli xil fermentlarda bir xil emas, lekin hujayraning ko’pchilik fermentlari neytralga yaqinroq, ya’ni RNK ning fiziologik qiymatlariga mos keluvchi RNK o’timumiga ega bo`ladi.

Fermentativ reaksiya tezligining RNK ga b’g`liqligi asosan ferment faol markazidagi funktsional guruhlarining holati to`g`risida ma’lumot beradi. Muhit RNK ning o`zgarishi substratni bog`lashda (kontakt qismi) yoki uni o`zgartirishda (katalitik qismi)da ishtirok etadigan faol markazning aminokislotalar qoldig`idagi kislotali va ishqoriy guruhlarining ionlashishiga ta’sir qiladi. Ko’pchilik substratlar kislotali va ishqoriy guruhlarga ega bo`ladilar, shu sababli RNK substratning ionlashishiga ta’sir qiladi. Ferment substratning ionlashgan va ionlashmagan shakli bilan ham bog`lanadi. Ko`rinib turibdiki, o’timal RNK da faol markazning funktsional guruhlarini reaksiyaga kirishish qobiliyati kuchliroq bo`ladi, substrat ham fermentning bu bu guruhlari bilan bog`lanishga qulay shaklda bo`ladi.

Fermentativ reaksiyalarning RNK ga bog`liqligi amaliy ahamiyatga ega. Avvalo fermentning faolligini aniqlash shu ferment uchun o’timal bo`lgan RNK da o`tkazilishi kerak. Buning uchun zaruriy RNK qiymatiga ega bo`lgan bufer eritmasi tanlanadi.

Fiziologik sharoitda RNK qiymati deyarli o`zgarmaydi, lekin hujayraning ma’lum bir qismida RNK o`zgarishi mumkin. Masalan, muskullarning jadal ishlashi natijasida sut kislotasi to’planadi, qisqa vaqt ichida muskul hujayrasida ‘RNK ning kislotali tomonga o`zgarishi fermentativ reaksiya tezligini ham o`zgartiradi.

Har bir ferment uchun RNK o’timumini bilish amaliy meditsina uchun juda muhim. Masalan, pepsin oshqozonda oqsillarni faol gidrolizlashi uchun kuchli kislotali muhit talab etiladi. Shu sababli faolligi buzilgan endogen pepsinning buzilgan faolligini tiklash uchun kislotali moddalarni qabul qilish kerak.

pepsin preparati kerakli RNK muhitni hosil qilishi uchun xlorid kislotasi bilan birga qabul qilinadi.