Fermentlarni tozalash usullari

 
Affinli (biospesifik) xramotografiya usuli 
Bu usul oqsil va fermentlarni tozalash va ajratishning adsorbsiya hodisasiga asoslangan 
usullari ichida alohida o’rinni egallaydi. Ko’pincha uni affinli xromatografiya yoki bioaffinli, yoki 
biospesifik xromatografiya deyiladi. 
Ma’lumki barcha biologik faol birikmalar, xususan fermentlar ham ligandlar yoki affinli ligandlar 
deb nomlanadigan birikmalarga maxsus bog’lanish xususiyatlariga egadir. Agarda shunday ligandlarni 
inert matrisaga kovalent bog’lansa faqat kerakli fermentni ushlovchi va qolgan oqsil va moddalarni 

o’tkazib yuboruvchi maxsus adsorbentni olish mumkin. 

Maxsus yuvuvchilardan yoki jarayon sharoitlari farqi asosida ligandni fermentga bo’lgan 
xususiyatini o’zgartirish yo’li bilan oqsilni desorbsiyaga uchratib, tozalash natijasida bitta yuqori 
tozalikka ega bo’lgan fermentni olish mumkindir. Lekin ligand va uni ushlab turuvchini tanlash 
juda qiyin vazifadir. Ko’pchilik hollarda affinli adsorbentlarni sintez qilishda tozalanayotgan 
fermentning xususiyatlarini e’tiborga olish kerak.
Bu jarayon boshqa qiyinchiliklarga ham ega. Masalan, sorbent yuqori spesifiklikka ega 
bo’lmay kerak bo’lmagan boshqa fermentlarni ham ushlab qolishi va natijada fermentni bu 
murakkab kompleksdan ajratib olishni qiyinlashtirishi ham mumkin. 
Affinli xromatografiya uchun har xil turdagi erimaydigan sorbentlardan foydalaniladi, lekin
eng ko’p tarqalgani ko’ndalang qilib ulangan agaroza donachalaridir. Ular yuqori bosimda o’z 
shaklini saqlaydi va buferlarni hamda erituvchilarni almashtirishga bardoshlidir. 
Ligandlarga bo’lgan talablar esa juda qattiqligi bilan ajralib turadi, ya’ni ular matrisaga shunday 
bog’langan bo’lishi kerakki, oqsillar hech qiyinchiliksiz ularga kelib bog’lanishi va buning uchun 
matrisa bilan ligand o’rtasida ko’prikcha bo’lishi kerak. Bulardan tashqari ligand boshqa birikmalar 
bilan o’zaro bog’lanmasligi, faqat matrisaga bog’langan va yuvish, regenerasiya jarayonlariga
chidamli bo’lishi shartdir. 
Bu qo’yilgan shartlarning oddiy ro’yxati ham ushbu jarayonning murakkab va ko’p mehnat sarf 
qilinishidan darak beradi. SHunga qaramay bu usul bilan o’nlab fermentlar tozalangan, lekin ular 
hali ferment sanoatida keng tarqalmagan.