Fayzulla boynazarov

ALEKSANDR SERGEYEVICH PUSHKIN
(1799-1837)
Moskvada  dvoryan  oilasida  dunyoga kelgan 
A.  S. Pushkin  1812-yilgi Vatan urushini o'z ko‘zi 
bilan ko‘radi. Yoshligidanoq xalq ijodiga alohida 
mehr bilan  qaragan  shoirning  ilk  she’ri  «Uyqu» 
(1816) xalq dilidan alohida o'rin egalladi.
Peterburg yaqinidagi  litseyda  o'qib  yurgan 
kezlaridanoq  adabiyotga ixlos uyg‘onadi.  U  ko'p 
umrini  surgunda o'tkazadi. Ko‘p shaharlarda ijod 
bilan mashg'ul  bo'ladi.  «Kavkaz asiri» (Gruziya- 
da),  «Boqchasaroy  fontani»  (Boqchasaroyda) 
asarlarini  bitadi,  Odessa,  Mixaylovsk,  Moskva, 
Kishinev, Orenburg shaharlarida bo'ladi.
Uning «Erkinlik»  (1817),  «Qishloq» (1819),  «Haykal» (1936) kabi 
she’rlari noyob javohirlaridir.
Shoirning «Ruslan va Lyudmila», «Tavriliada», «Aka-uka qaroqchi- 
lar», «Qushlar», «GrafNulin», «Poltava», «Kolomnadagi uy»,  «Anjella» 
«Mis  chavandoz»  poemalari  xalq  qalbidagi  dardga  malham 
bag'ishlaydi.
A.  S.  Pushkin asarlarining bosh qahramoni  asosan  xalqdir.  Shuning 
uchun  ham  shoirning  asarlarini  xalq  sevib  o'qiydi.  «Boris  Godunov» 
tragediyasida  bosh  qahramon  xalq  hayotiga,  uning orzu-umidlariga 
qarshi  turadi.  «Xasis  ritsar»  tragediyasida ota bilan  o'g'ilning boylik 
talashib razil dushmanlarga aylanishi voqeasi ko'rsatilgan.
1820-yilda  Pushkinni  isyonkor  shoir  sifatida  ayblab,  janubga 
surgun qilishadi.  Shoirning «Erkinlik»  qasidasi  xalq  olqishiga sazovor 
bo'lib, ko'p nusxalarda tarqaliadi. Shoirning surgun qilinishiga ham shu 
she’r odasi  asosiy sabab bo'ladi.
Pushkin bu she’rini Turgenev uyida, quyuq suhbatdan so'ng yozgan 
edi.  Bu suhbat podshoh  zulmi,  mamlakatda hukm  surgan  nohaqliklar, 
boylik to'plash yo'lida har qanday jirkanch  ishlardan  qaytmaydigan  bir 
to'da zulmkorlarga nafrat ruhida bo'lgan edi.  Suhbatdan so'ng Pushkin 
deraza yoniga o'tirib uzoqlarga qaraydi.
Turgenevlar uyining derazasidan  Mixaylovskiy saroyi aniq ko'rinib 
turardi.  Shoir nafrat to'la ko'zlarini  saroyga qarab shunday yozadi:
Ey, yovuz hukmron,  badkirdor zolim!
Nafratlarim senga,  toju-taxtingga,
Senga va naslingga kelarkan о ‘lim,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Qattiq sevinch bo llib ko ‘rinar menga.
Sening peshonangga,  ey zulm shohi!
Xalqlar о ‘qir aniq -  la ’nat tamg 'asi.
Pushkin  bor-yo‘g‘i  yigirma yil  ijod  qildi.  Shu  qisqa  yigirma yillik 
ijodiy faoliyati  bilan jahon adabiyotida  mustahkam o‘rin egalladi.
Pushkin  hayotidagi  ziddiyatlar,  qarama-qarshiliklar,  qiyinchiliklar, 
ehtimol  uning ulug4 boMib ketishi uchun yo‘l ochib bergandir. Shoirning 
har bir she’rida yoniq  dard  bor.  Bu  shunday dardki,  qalbingizni  chertib 
o‘tadi.  Bir she’rini  o‘qib bo‘lgandan  so‘ng, yana boshqasini  o‘qigingiz 
keladi.
Ruhim yana uyg ‘ondi bu dam.
Yana unda tirildi najot;
Yana dilda xudo va ilhom,
Ko 'zyoshi-yu,  muhabbat hayot.
Aytishlaricha,  muhabbatni  ulug‘lagan  muhabbat  kabi  barhayot 
bo‘larkan. Pushkin  muhabbat kabi  mangudir.