Fayzulla boynazarov

FREDERIK STENDAL
(1783-1842)
Stendal  haqiqat  izlagan  adib.  U  millionlab 
kitobxonlar qalbiga  haqiqat  olib  kirdi.  Roman  va 
xilma-xil  mavzudagi  novellalar  muallifi,  Fransiya 
adabiyotining  mashhur so‘z  san’atkori  «Qizil  va 
qora»,  «Parma  ibodatxonasi»  romanlari,  «Italiya 
xronikalari»  nomli  novellalar to‘plamlari  bilan  ix- 
losmandlari  qalbini zabt etdi.
«Rim  bo‘ylab  sayohat»,  «Neapol»,  «Floren- 
siya»,  «Italiya  tasviriy  san’ati  tarixi»,  «Gaydn», 
«Rasin  va  Shekspir»,  «Xudbinning  xotiralari», 
«Rasining hayoti»  kabi  asarlarida jamiyat  hayotidan  haqiqat qidiradi. 
Uning asarlari shuning uchun  ham haqiqatparvar xalq diliga yaqin.
Stendal  izlanuvchan  adibdir.  U  har  doim  yozilajak  asari  uchun 
manba  qidirib  yuradi.  Adib  hayot  haqiqatni  yaxshi  ko‘radi.  Buning 
uchun odamlar orasida boMadi, gazeta vajurnal  sahifalarini  varaqlaydi, 
tarixni  mukammal  o‘rganadi.
Gazetada bosilgan o‘spirin  haqidagi  bir xabar, ayniqsa, uning oMimi 
oldidan  «Haqiqatni  sevardim»  degan  so ‘zlaridan  yozuvchi  qattiq 
hayajonga tushadi va hayotning barcha  ikir-chikirlarini bir chetga surib, 
«Qizil  va qora» romanini yozishga kirhhadi.
«Qizil va qora»yozuvchiningyorqin ijod  namunasi.  Bu roman yuza­
ga  kelguncha ham adib qator asarlar yozib, qalamini  sinab ko‘rgan edi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

«Qizil  va qora» tarixiy asar emas.  Gazeta voqeasi  yozuvchiga shun- 
chaki  ijodiy turtki boMadi.  Stendal o4z oldiga ijtimoiy-psixologik roman 
yozishni  maqsad qilib qo;yadi.
Romanda  adib  o‘zi  yashagan  zamonga,  ya’ni  frunsuz  hayotiga  xos 
boMgan  muhabbatni  tasvirlavdi.  Jyulyenning sevgisi  yurak  amri  emas. 
shunchaki  ichki  bir havasdir.
Stendal  deyarli  barcha  asarlari  uchun  hayotiy  voqealarni  asos  qilib 
oladi.  «Ushbu  qissa  1830-yili  Parijdan  uch  yuz chaqirim»  naridagi  bir 
joyda yozilgan,  shu  boisdan  ham  asarda  hozirgi,  1839-yil  voqealariga 
aloqador bironta  ham  gap  vo‘q»,  degan  edi  yozuvchi  «Parma  ibodat- 
xonasi» asarining muqaddimasida. Garchi adib asar voqeasiga aloqador 
emas,  deb ta’kidlagan  boMsa-da,  davrning ta’siri  borligini  sezamiz.  Bu 
safar yozuvchi  fransuzlar  hayoti  emas.  italyanlar tarixi  haqida  qalam 
suradi.  «Mening  qissamda tasvirlangan  qahramonlar  fransuzlarga  sira 
o4xshamaydi»,  deb ta’kidlaydi  yozuvchi.
Asarda  Grafiniya  bilan  Fabritsio  o‘rtasidagi  ishqiy  mojarolar 
jozibali  lavhalarda berilgan.  Fabritsio oMgandan  so‘ng Parma ibodatxo- 
nasi  huvullab  qoladi.  Grafiniya  uchun  endi  hayotning,  yashashning 
qizigM  yo'qdek  tuyuladi.  Shu tufayli  boMsa  kerak,  Grafiniya  ham  tez 
orada bu olamdan  ko‘z yumadi.
Stendalning  ko‘pgina  asarlari  ishqiy  sarguzashtlarga  boydir. 
Yozuvchi o‘z qahramonlarining ishq-muhabbat savdosini mahorat bilan 
tasvirlaydi.