Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Davolash. Milkdagi moddasiz yaralarni davolash og’iz yaralarini davolash kabi 
bo’ladi. Buzilishga boshlaganini esa archa bujuri va temirtikan kabi dorilar bilan 
davolash  kerak.  Foyda  qilsa    juda  yaxshi,  foyda  qilmasa    mozidan  bir  bo’lak, 
murrdan  yarim  bo’lak  olib  gul  yog’i  bilan  qo’shib  ishlatiladi.  Yovvoyi  piyoz 
sirkasi, eshak suti, zaytun bargining qaynatmasi bilan, gul, yasmiq, mozi va anor 
dumlarining  qaynatmalari  bilan  og’iz  chayish  foydali  tadbirlardan  sanaladi. 
Uyilib  ketgan  milkka  kelsak,  agar  u  chuqur  o’yilgan  bo’lsa,    kasallikka  xos 
bo’lgan qalqandiyun bilan davolash kerak. 
Oqma  yaralarni  ham  shu  bilan  davolanadi,  keyin  ularga  burishtiruvchi  dorilar 
sepiladi. Bularga qarshi sinalgan tadbirlardan biri mana bu: yulg’un daraxtining 
mevasi  va  nazla  o’tining  har  biridan  uch  dirham,  bir  dirham  koncho’p,  ikki 
dirham sariq halila,  ikki dirham quritilgan gul, yirik loviya, navshadil, kelindona 
va  dengiz  ko’pigining  har  biridan  yarim  dirham,  anor  guli  va  za'faronning  har 

---

241 
 
biridan  bir  dirham  va  to’rtdan  bir  dirham  kofur  olib,  sepiladigan  dori 
tayyorlanadi. Shunga o’xshash, tarkibiga aristoloxiya, sariq zok, turli to’pollar va 
turli zirnixlar kiradigan sepiladigan dorilarni ham ishlatiladi. 
O’rtacha yaraga kelsak, nazla o’ti va gulsapsar ildizining har biridan bir bo’lak, 
anor  guli,  tatim,  teshilmagan  mozi  va  achchiqtoshning  har  biridan  ikki  dirham 
olib,  ezib  sepiladigan  dori  tayyorlanadi  va  o’yilish  ham  oqma  yaraning  o’rta 
xiliga  qarshi  ishlatiladi.  Shunga  o’xshash  anor  guli  va  temir  to’poli  bilan 
milkning  o’yilgan  joyini  to’lg’izib  qo’yib,  keyin  yovvoyi  piyoz  sirkasi  yoki 
zaytun  bargi  qaynatilgan  sirka  bilan  og’iz  chayiladi.  Uyilgan  joyga  filuniyo 
ishlatilsa ham yaxshi bo’ladi. Yana yalpiz murakkab dorisi va sasishga to’sqinlik 
qiluvchi  .va  sasiganni  ketkazuvchi  ma'junlar  ham  ishlatiladi,  isiriq  ma'juni 
o’shalardandir.  Ular  ta'sir  qilmasa,  qalqandiyunni  ishlatishdan  boshqa  chora 
yo’q.  Mana  bu  ham  unga  yaqin  dorilardandir:  achchiqtosh,  ohak,  mozi  va  ikki 
turli zirnixdan barobar bo’laklar olinadi va bu aralashmadan bir danaq maydalab 
yanchilgandan keyin tish milkiga yaxshilab ishqalanadi. Keyin biror soat to’xtab 
turib, og’izni gul yog’i bilan chayiladi. Ba'zan o’sha tarkibga arab akatsiyasining 
shirasini ham qo’shiladi. Bundan kulchalar qilib quritib, kerakli vaqtga tayyorlab 
qo’yilsa ham yaxshi bo’ladi. Ba'zan ikki turli zirnix, ohak va arab akatsiyasining 
shirasi bilan cheklanib, ulardan kulcha tayyorlaydilar. 
Goho yuqorida bayon qilingan dog’lash ham foyda qiladi. Bu tadbir tish milki 
yeyilganini tushirib yangi et undiradigan tadbirdandir. Keyin o’ziga uch barobar 
murr  qo’shilgan  mozidan  tayyorlangan  sepiladigan  dori  ishlatiladi.  Bu  dori  et 
undiradi  va  tish  milkini  mahkam  qiladi.    Chahorrag  tomiridan  qon  olish  ham 
foyda qiladi.