Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Murakkab tomir urishi
: G’izoliy tomir urishining bir qismida notekis va 
sekin bo`lib, keyin to`xtaydi va tezlashadi, "to`lqinsimon" tomir urishi bu tomir 
bo`laklarining katta va kichikligi yoki ularning ko`tarilishi va kengligidagi 
notekisligi, "chuvalchangsimon" tomir urishi to`lqinsimonga o`xshash, lekin juda 
kichik bo`ladi, ketma-ket bo`ladi. "Arrasimon" tomir urishi bu o`zining ko`tarilishi 
va kengligi, o`zishi va kengligi jihatdan qismlarning notekisligi, qattiqligi bilan 
ajraladi. "Sichqon dumisimon" tomir urishi bunda notekislik kamayishidan boshlab 
ko`payib va yana aksincha almashinib turadi. "Shuvoq ildizsimon" tomir urishida
kamayish va ko`payish chegaralari bo`ladi, ma`lum kamayish chegarasiga yetgancha 
to`xtovsiz orqaga chekinadi, xuddi shunda ikkita eng oxirgi nuqtalarida sichqon 
dumi hosil bo`ladi. Tomir urishi zarbasining o`rtasiga to`g’ri keladigan urishi bilan 
kiyiksimon tomir urishi o`rtasida farq shundan iboratki, kiyiksimon tomir urishida 

---

88 
ikkinchi zarba birinchi zarba tamom bo`lmay turib yetib keladi, unda esa ikkinchi 
zarba birligi zarba tamom bo`lgandan keyingi tinchlik vaqtida paydo bo`ladi. 
Tomir urishining tabiiy turlari
: kamayish va ko`payish o`rtasidagi tomir 
urishi mo`tadil tabiiy tur hisoblanadi, bunga kuchli tomir urishi kirmaydi, uning 
uchun tabiiy quvvat ortiqcha hisoblanadi. Tabiiy tomir urishi turlari uchun tekis, 
tartiblangan va yaxshi vazndagi tomir urishi xosdir. 
"Arrasimon" tomir urishining sababi: tomirga quyilgan narsani 
chiriganligi, xomlik va pishganlik jihatdan turlicha bo`lishi va tomir holatining 
notekisligidir. 
"Sichqon dumisimon" tomir urishining sababi: kuchning zaif 
bo`lishidandir. 
"To`lqinsimon" tomir urishida kuchning zaifligi tufayli kuch qizil qon 
tomirlarining urish bo`laklarini faqat birin-ketin kengaytira oladi, bunda tomir 
kuchni quruq va qattiq tomirdek qabul qiladi. "To`xtab uruvchi" tomir urishida 
kuchning toliqishi va dam olishga muhtojlik, birdaniga ta`sirlanish kabi holatlar 
kuzatiladi.