Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Nafsoniy harakatlantiruvchi quvvatlar 
Nafsoniy harakat quvvatlari bajaradigan vazifalariga ko`ra ikki guruhga 
bo`linadi:
1.Yozuvchi quvvatlar 
2.Bukuvchi quvvatlar 
Bu quvvatlarning o`rnashgan joyi bosh miyaning to`rtinchi qorinchasi 
bo`lib, harakatlarni to`liq bajarish uchun uni harakatlantiruvchi kuch, ya`ni
nafsoniy ruh to`liq shakllangan bo`lishi kerak. Nafsoniy harakat quvvatlarini mutloq 
ish bajaruvchi a`zosi bo`g’imlarni harakatlantiruvchi paylar va mushaklardir. Ular 
pay va mushaklarni harakatga keltirib bukadi va yozadi, qo’l va oyoqlar harakatini 
to`liqligini boshqaradi. 
Tabiiy quvvatlar 
Inson tug’iladi, o`sadi, rivojlanadi, nasl qoldiradi. Bu vazifalar ikki turli 
quvvat bilan bajariladi va ularga tabiiy quvvatlar deyiladi. Ular bajaradigan ishlar
umumlashtirilib ikki guruhga bo`lib o`rganiladi:
 
 
 
 
Tabiiy quvvatlar 
Xizmat qilinuvchi 
(Ovqatlantiruvchi) 
Xizmat qiluvchi 

---

62 
 
 
 
Tabiiy quvvatlarning o`rnashgan joyi jigar va moyaklar bo`lib, mutloq ish 
bajaruvchi a`zolar shaxsni saqlash uchun, erkaklarning tashqi jinsiy a`zosi, 
ayollarda esa bachadon asosiy bo`lib hisoblanadi. Bu quvvatlar shaxsni saqlash, 
o`stirish va nasl qoldirishga xizmat qiladi. 
Xizmat qilinuvchi tabiiy quvvatlar to`g’risida. 
Xizmat qilinuvchi quvvat jigarda hosil bo`lgan xilt va kaymus moddasini 
tanani oziqlantirish, kishilarni o`stirish, inson navini saqlash uchun tuxumdondagi 
tuxumlarni oziqlantirib yetiltirish, shuningdek moyaklarda urug’ moddasini paydo 
qilib yetiltirib tuxumlarni urug’lantirish qobiliyatiga egà bo`lgan maniyni hosil 
bo`lishiga xizmat qiladi. Bu vazifani jigardagi xizmat qilinuvchi, ya`ni 
oziqlantiruvchi quvvat bajaradi. 
1.Inson tirik ekan, u yashash va o`sish uchun tanadagi a`zolar tarkibi iste`mol 
mahsulotlari hazmidan hosil bo`lgan moddalarni bir qismini ter , tirnoq, soch, quloq 
kiri, hayz qoni, maniy sifatida chiqindi shaklida organizmdan chiqaradi. Me`yordan 
ortiq yo’qotilgan chiqindi o`rni a`zolar tarkibini hosil qilishga layoqatli xilt va 
kaymusning jigarda shakllanib, qon bilan birga organizm a`zolariga yetkazilishi 
yordamida to`ldiriladi.
(Moyak) 
Shaxsni saqlash 
Oziqlantiruvchi 
O`stiruvchi
(Jigar)
Turni saqlovchi
 
1-shakl beruvchi 
2-shakllantiruvchi 
(to`ldiruvchi) 
(Jigar) 
1.Tortuvchi
2.Saqlab turuvchi 
3.Hazm qiluvchi
4. Ajratuvchi 
5.Haydovchi 
 

---

63 
2.Yopishtirish, ya`ni oziqlantiruvchi quvvat yordamida oziqlantiruvchi moddaga
ishlov berib, uni ozuqaga aylantirib a`zo qismiga yopishtirish orqali tugal bo`ladi. 
3.O`xshatish, ya`ni a`zo qismiga yopishtirilgan ozuqa oziqlantiruvchi quvvatning 
o`zgartiruvchi quvvati ta`siri sababli a`zoga hamma nisbatda, hatto tarkib va rang 
jihatidan ham o`xshash bo`ladi. Jigardagi bu o`zgartiruvchi kuch butun gavdaga 
umumiy ta`sir ko`rsatadi. 
Bundan tashqari xizmat qilinuvchi tabiiy quvvatning asosiy vazifasi
bo`lib sanalgan o`stiruvchi quvvat gavda hajmlarini tabiiy nisbatda ulg’aytirib, 
o`sish uchun xizmat qiladi.