Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Qovuq anatomiyasi 
Quyuq yaratuvchi axlat uchun uni to yorilgunigacha bir joyga to`plab turib o`rab 
turadigan idish yaratib, buning natijasida sen o`z joyida bilganingdek, uzluksiz va 

---

333 
ketma-ket hojatga turishga ehtiyoj qoldirmagani singari, u oliy darajali, qonning 
haydalib chiqarilishi kerak bo`lgan ortiqcha suvlik qismining oqma kelishi uchun 
bo`shliq va idish yaratdi. Bu idish o`sha suvlik qismining hammasini yoki 
ko`prog’ini saqlab turadi, nihoyat uning bir yo`la chiqarilishi mumkin bo`lib, 
chakmazak kasalligiga mubtalo bo`lgan kishida bo`lgani kabi, uni uzluksiz to`kib 
turishga hojat qoldirmaydi. Bu bo`shliq qovuqdir. 
Qovuq, juda pishiq bo`lsin uchun va mahkamligi bilan birga suvlik moddaga 
to`lganda cho`zilish va kengayishga qobiliyatli bo`lsin, hamda tuzilishi zich bo`lsin 
deb chandir singari boyloq paydan yaratildi. U qachon to`lsa, o`zidagi narsani 
zarurat talab qilgan idora bilan bo`shatadi. Uning bo`ynida go`shtlik yo`l bor, bu 
orqali qovuqning mushak bilan qo`shnichiligi yaxshi bo`ladi. 
Qovuq ikki tabaqali bo`lib, ichki tabaqasi chuqurda joylashgan va u tashqi 
tabaqadan ikki marotaba qalindir. Chunki ichki tabaqa o`tkir suvlilik moddasi bilan 
uchrashib turuvchi tabaqadir. Yaratuvchi lutf qilib, o`z hikmati bilan suvlilikni ichki 
tabaqaga tortiladigan va undan chiqadigan qilib, buyrakdan unga ikkita siydik yo`lini 
tutashtirdi; bularni qovuqda keltirib qovuqni ham ikki tabaqaga ayirdi.
Bu ikki yo`l shu ikki tabaqa orasiga kiradi; ular dastlab birinchi tabaqani teshib, 
keyin ikki tabaqa orasida bir qadar yo`l o`tib, ichki tabaqani yorib teshib, qovuq 
bo`shliqiga kiradi va chiqindi suvlilikni qovuqqa qo`yadi. Qovuq to`lib, 
taranglashganda, ichki tabaqa ichkari va chuqurlikdan ko`tarilib, tashqi tabaqa bilan 
birlashadi va ikki tabaqa bir tabaqaday bo`lib, ularning orasida o`tadigan yo`l 
qo’yolmaydi. Shuning uchun, suvlilik va siydik qovuqni to`ldirib tarang qilganda 
ham orqasiga siydik yo`llariga qaytmaydi. Keyin yaratuvchi,- uning qudrati 
yuksakdir,-qovuqdan suvlilikni olat tomon itaruvchi, juda egri-bugri bo’yin yaratdi. 
Mana shu qat-qat bukuklar bo`lganidan suvlilik qovuqdan birdaniga oxirigacha 
chiqarilmaydi.

---

334 
Bu hol, ayniqsa, erkaklarda kuchli bo`ladi, chunki bukukliklar erkaklarda uchta 
bo`lib, xotinlarda qovuqdagi bachadonlariga yaqin bo`lganidan, bittadir. Bu 
bo`yinning boshlangan sari uni burib va siqib turuvchi mushak bilan shunday 
o`ralganki, bu mushak irodadan tashqari, suvlilikning chiqarilishiga mo’ne bo`ladi. 
Bu mushak o`z joyida bilganingdek idora bilan qorin mushaklari yordamida 
bo`shashtiriladi, agar bu mushakka biror ofat yetmagan bo`lsa, shunday bo`ladi. 
Qovuqda ikkala tarafdan birmuncha asablar, shuningdek harakatli va harakatsiz 
tomirlar tutashadi. Qovuqning taranglashib cho`zilishi ko`proq sezilishi uchun bu 
yerda asablar ko`p tarmoqlangan.