Farmokognoziya oxiri p65

Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot ildizpoya
va ildiz bo‘lakchalaridan iborat. Ildizpoya bo‘lakchalarining
yo‘g‘onligi 2—18 mm, ustki tomoni qizg‘ish-qo‘ng‘irrangga
bo‘yalgan. Uni ko‘ndalangiga kesganda po‘stloq qavati qizil-
qo‘ng‘ir, yog‘och qismi esa qizil rangda ko‘rinadi. Mahsu-
lotning o‘ziga xos kuchsiz hidi, oldin shirinroq, keyin biroz
burishtiruvchi va achchiqroq mazasi bor. Ildizpoya suvni
qo‘ng‘ir-qizil rangga bo‘yaydi.
Kimyoviy tarkibi.
Ildizpoya tarkibida 5—6% gacha antratsen
hosilalari (alizarin, ruberitrin kislota, ðurpurin, munistin, lut-
sidin va boshqalar) va 15% gacha qandlar, pektin modda hamda
kislotalari bor.

---

266
Ishlatilishi.
Ro‘yan o‘simligi spazmalitik va siydik haydash
hamda buyrak toshlarini (fosfatlarni) yumshatish ta’siriga ega.
Shuning uchun uni dorivor preparatlari siydik yo‘llari, buyrak
hamda o‘t pufagi tosh va podagra kasalliklarida qo‘llaniladi.
Dorivor preparatlari.
Ildizpoya kukuni, quruq ekstrakt
(tabletka holida). Ildizpoya ekstrakti yuqorida aytilgan kasalliklarda
qo‘llaniladigan sistenal va boshqa preparatlar tarkibiga kiradi.
TARKIBIDA FLAVONOIDLAR BO‘LGAN DORIVOR
O‘SIMLIKLAR
Flavonoidlar
deb benzo-
γ
-piron (xromon) unumi va asosida
C
6
—C
3
—C
6
uglerod atomlaridan tashkil topgan fenil-propan-
fenil skeleti bo‘lgan tabiiy birikmalarning katta guruhiga aytiladi.
O‘simliklardan ajratib olingan birinchi flavonoid sariq bo‘l-
gani uchun ham bu guruh birikmalarga flavonoidlar (lotincha
flavum —
sariq
degan so‘zdan olingan) deb nom berilgan.
Flavonoidlar tabiatda keng tarqalgan u yuqori o‘simliklar-
ning qariyb hammasida uchraydi. Ayniqsa, dukkakdoshlar (Fa-
baceae), astradoshlar — Asteraceae (murakkabguldoshlar —
Compositae), selderdoshlar — Apiaceae (soyabonguldoshlar —
Umbelliferae) va boshqa oilalarning vakillari flavonoidlarga boy
bo‘ladi. Bu guruh birikmalar o‘simliklar hamma organlarining
hujayra shirasida erigan holda bo‘lib, ayrim organlarda (ma-
salan, yerosti organlari va poyada) oz miqdorda, o‘simlik-
larning gullari va bargida 44% gacha (yapon soforasining gulida)
to‘planadi. Flavonoidlar, asosan, o‘simliklar gullagan davrda eng
ko‘p miqdorda to‘planadi, keyinchalik esa kamayib boradi.