Farmokognoziya oxiri p65

ANTRATSEN HOSILALARINI TAHLIL QILISH USULLARI
1. ANTRATSEN HOSILALARIGA SIFAT REAKSIYALAR
Mahsulot tarkibidagi antratsen hosilalarini quyidagi sifat
reaksiyalar yordamida aniqlash mumkin:
1. Ishqorlar bilan reaksiya.
Bu reaksiyani to‘g‘ridan to‘g‘ri
mahsulotga hamda mahsulotdan tayyorlangan ajratma bilan
qilish mumkin:
a) tarkibida antraglikozid yoki uning aglikonlari bo‘lgan
mahsulotga ishqor eritmasidan tomizilsa, tomchi tushgan yer
to‘q qizil rangga bo‘yaladi. O‘simliklar to‘qimasida glikozidlar
to‘plangan joyni shu reaksiya yordamida aniqlash mumkin. Bu-
ning uchun o‘simlik organidan juda yupqa qilib kesib olib, pred-
met oynasi ustiga qo‘yiladi. So‘ngra unga bir tomchi ishqor erit-
masi tomizib, ustini yopqich oyna bilan yopiladi va mikroskop
ostida ko‘riladi. Tarkibida antraglikozid va uning aglikonlari
bo‘lgan hujayralar qizil rangga bo‘yalgan holda ko‘rinadi;
b) tarkibida antratsen hosilalari bo‘lgan mahsulotdan 3—5
minut suvda qaynatib 5 yoki 10% li ajratma tayyorlanadi. Ajratma
sovigandan so‘ng filtrlanadi va undan 1—2 ml ni probirkaga
quyib, ustiga 3—5% li ishqor eritmasidan bir necha tomchi qo‘-
shilsa, to‘q qizil (emodinlar, xrizafanol, rein, fission) yoki
binafsha (alizarin) rang hosil bo‘ladi. Bu reaksiyaning antratsen
hosilalarining oksidlangan formasi (antraxinon hosilalari) bera-
di, qaytarilgan formasi (antron va antranol hosilalari) esa faqat
oksidlangandan so‘ng bunday rangni hosil qilishi mumkin.
2. Borntreger reaksiyasi (XI DF bo‘yicha).
Yirik kukun
holidagi mahsulotdan 0,5 g olib, uni probirkaga solinadi va ustiga
natriy ishqorining spirtdagi 10% li eritmasidan 10 ml qo‘shib,

---

251
bir necha minut qizdiriladi. Natijada to‘q qizil rangli antraxino-
latlar eritmasi hosil bo‘ladi. Bu eritma filtrlanadi. Filtratni sovi-
tib, kuchsiz kislotali sharoitga kelgunga qadar suyultirilgan xlo-
rid kislota qo‘shiladi. So‘ngra bu aralashmaga 10 ml efir qo‘shib,
bir necha marta chayqatiladi. Kislotali sharoitda antraxinolatlar
parchalanishidan bo‘shagan aglikonlar efirda erib, aralashma-
ning yuqorisiga joylashgan efir qismini sariq rangga bo‘yaydi.
Toza probirkaga 5 ml efir qismidan solib, uni 5 ml ammiak
eritmasi bilan chayqatilsa aralashmaning pastki, ya’ni ishqoriy
qismi aglikonlarning eritmadagi konsentratsiyasiga qarab, pushti
rangdan to‘q qizil ranggacha bo‘yaladi.