Farmatsevtika sanoati texnologiyasi

Elaklar va tolqonlarni tasniflash
Tolqon-
ning turi
Elak
tayyorla-
nadigan
materialning
raqami
Elak tayyorlanadigan
materialning nomi va
NTH bo‘yicha
raqami
Teshikning
belgilangan
o‘lchovi,
mm
Teshikning
shakli
Yirik
tolqonli
20
G‘alvirsimon matolar
DST 214-8383
2,00,070
Dumaloq
---»---
10
Shuning o‘zi
1,00,070
---»---
---»---
05
---»---
0,50,050
---»---
---»---
1,898
Matodan qilingan
kvadrat teshikli
Tsh  14–4–1063-80
1,8980,171
To‘rtbur-
chak
---»---
0,990
---»---
0,9900,089
---»---
---»---
0,472
---»---
0,4720,043
---»---
O‘rtacha
yirik
tolqon
21
(yengillash-
tirilgan)
Elak tayyorlanadigan
ipak  mato
DST 4403-77
0,3100,040
Ko‘p
burchakli
---»---
210
(og‘irlashti-
rilgan)
Shuning o‘zi
0,3000,040
---»---
---»---
250
(og‘irlashti-
rilgan)
Elak tayyorlanadigan
kapron  mato
TST (OST)  17–46–82
0,2500,035
To‘rtbur-
chak
---»---
23
Shuning o‘zi
0,3290,036
---»---
---»---
25
Shuning o‘zi
0,2940,031
---»---
O‘rtacha
mayda
tolqon
32
(yengillash-
tirilgan)
Elak tayyorlanadigan
ipak  mato
DST 4403-77
0,2000,030
Ko‘p
burchakli

---

28
---»---
35
Elak tayyorlanadigan
kapron  mato
TST (OST)  17–46–82
0,2190,022
To‘rtbur-
chak
Mayda
tolqon
35
(yengillash-
tirilgan)
Elak tayyorlanadigan
ipak  mato
DST 4403-77
0,1600,025
Ko‘p
burchakli
---»---
38
(yengillash-
tirilgan)
Shuning o‘zi
0,1500,025
---»---
---»---
46
Elak tayyorlanadigan
kapron  mato
TST (OST)  1748–82
0,1560,016
To‘rtbur-
chak
Juda
mayda
tolqon-
kukun
490
Shuning o‘zi
0,1430,015
---»---
Upa
46
(yengillash-
tirilgan)
Elak  tayyorlanadigan
ipak  mato
0,1200,020
Ko‘p
burchakli
Upa
58,580
Elak tayyorlanadigan
kapron  mato
DST (OST)  4403–77
0,1220,023
To‘rtbur-
chak
Kukun
upa
61
(yengillash-
tirilgan)
Elak tayyorlanadigan
ipak  mato
TST (OST)  1748–82
0,0900,015
Ko‘p
burchakli
---»---
76
(yengillash-
tirilgan)
Shuning o‘zi
0,0650,015
---»---
---»---
73,730
---»---
0,0930,009
---»---
To‘qima elaklar — ipak, kapron iplaridan, po‘lat, jez va mis
simlaridan to‘qiladi. Ipak va kaprondan to‘qilgan elaklar hamma
xildagi mayda hamda o‘rtacha yirik tolqonlarni elashda ish-
latiladi. Ular mustahkam bo‘lib, elangan materialning bir xilligini
ta’minlaydi. Simdan to‘qilgan elaklar hamma kategoriyadagi
yirik tolqonlar tayyorlashda ishlatiladi.
Teshilma elaklar — ruxlangan temir bo‘laklari dumaloq
yoki to‘rtburchak shaklda teshilib tayyorlanadi va yirik may-
dalangan materiallarni elashda ishlatiladi. Bu elaklar mustah-
kam, har xil mexanik ta’sirlarga chidamli bo‘ladi.

---

29
Panjarasimon elaklar — parallel joylashgan metall tolalar
majmuasidan iborat bo‘ladi. Ular o‘ta mustahkam bo‘lib, zarb
bilan ishlaydigan bolg‘achali tegirmonlarga o‘rnatiladi.
Elash yoki elaklab tasniflash deb, har o‘lchovdagi zarra-
chalarni elaklar yordamida ikki va undan ko‘p qismlarga ajra-
tishga aytiladi.
Odatda, maydalangan xomashyo 1-jadvaldagi elaklardan
o‘tkazilib tasniflanadi. Tasniflanadigan tolqonlar yirik, o‘r-
tacha yirik va o‘rtacha mayda bo‘lsa, 25—100 g olib yaxshi
bekiladigan qopqoqli va tubli tegishli elakka solib qo‘lda yoki
mexanik usulda 10 daqiqa elanadi. Agar elash jarayonida tol-
qonlar elak teshigiga tiqilib qolsa, pastki tomonidan tozalashga
ruxsat etiladi.
1.5. Korxona sharoitida ishlatiladigan aralashtirgichlar
Dori tayyorlashda eritish jarayonini tezlashtirish, qo-
rishmalarni bir xil holga keltirish, ta’sir qiluvchi moddalar-
ning bir me’yorda tarqalishini ta’minlash uchun har xil aralash-
tirgichlardan foydalaniladi. Suyuqlik aralashishi uchun u ay-
lanma harakat qilishi lozim. Bu esa siqilgan havo, betaraf gaz-
lar, mexanik aralashtirgichlar va ultratovush yordamida amalga
oshiriladi.
Aralashtirgichlar aralashtirilayotgan moddaning fizik-kim-
yoviy holatiga qarab tanlanadi. Masalan, suyuqliklarni ara-
lashtirishda suv bug‘i, inert gaz, havo yordamida aylanma ha-
rakatga keltirishdan foydalaniladi. Qattiq moddalarni eritish,
har xil qovushqoqlikka ega bo‘lgan suyuqliklarni aralashtirish,
osilma (suspenziya) va emulsiyalar tayyorlashda, spirt-suvli
ajratmalar olishda har xil tuzilishga ega bo‘lgan o‘rakchali va
pirpirakli aralashtirgichlar ishlatiladi.
Qovushqoqligi yuqori bo‘lgan aralashmalar tayyorlashda
yakorli aralashtirgichlar ishlatiladi. Osilmalar tayyorlashda, katta
diametrga ega bo‘lgan zarralarni aralashtirish uchun aralashti-
rishni jadal sur’at bilan olib borish maqsadida turbinali (ochiq
va yopiq holatdagi) aralashtirgichlar ishlatiladi.

---

30
3-rasm. Aralashtirgichlar:
1 — bug‘, betaraf gaz, siqilgan havo yordamida aralashtirish; 2 — suyuqlikni
qaytarib solish bilan aralashtirish; 3 — kurakchali aralashtirgich; 4 — romli
aralashtirgich; 5 — yakorsimon aralashtirgich; 6 — planetar aralashtirgich;
7 — turbinali aralashtirgich; 8 — pirpirakli aralashtirgich.
7
8
2
1
4
3
5
6

---

31