Farmatsevtika ishini tashkil

jadvalning davomi
DOM VOSITALARI, KOSMETIK VOSITALAR VA 
PARAFARMATSEVTIKA MAHSULOTLARINI ISHLAB 
CHIQARUVCHI KORXONALAR
1
Oliy m a’lumotli farmatsevt
0 ‘rta maxsus m a’lumotli 
farmatsevt assistenti
2
Rahbar — farmatsevt
3
Rahbar muovini — farmatsevt
-
4
Farmatsevt muhandis
5
Agroekolog
6
Biotexnolog
7
Farmatsevt-kosmetsevt
NAZORAT TAHLIL LABORATORIYALARI
1
Oliy m a’lumotli farmatsevt
0 ‘rta maxsus m a’lumotli 
farmatsevt assistenti
2
M udir — farmatsevt
-
3
M udir muovini — farmatsevt
4
Farmatsevt-analitik
5
Laborant — farmatsevt 
assistenti
FARMATSEVT KADRLAR TALAB ETILADIGAN BOSHQA 
MUASSASALARDA
1
Oliy m a’lumotli farmatsevt
0 ‘rta maxsus m a’lumotli 
farmatsevt assistenti
2
KJinik farmatsevt
3
Farmatsevt nazoratchi
4
Farmatsevt marketolog
34

---

3- BOB. DORI VOSITALARINING RETSEPTSIZ
SAVDOSINI TASHKIL QILISH
3.1. XALQARO AMALIYOTDA DORI VOSITALARINING 
TURKUMLANISHINI ASOSIY PRINSIPLARI.
TURKUMLASH SHAKLLARI
Don vositalari turli o‘lchovlarbo‘yicha turkumlanishi mumkin. 
M asalan, farm akoterapevtik xususiyati bo ‘yicha, ta ’sir etish 
mexanizmi, dorixonalardan muom alaga chiqarish xususiyatlari, 
ishlab-chiqaruvchi firmalar, dori shakllari bo‘yicha va hokazo. 
Klassifikatsiyalash xili, qo‘yilgan maqsad va m a’lum otlar iste’mol 
xususiyatlariga ham bog‘liq.
Ilmiy izlanish jarayonida olimlar dori vositalarini turkumlashda 
ta ’sir mexanizmi, qo‘shimcha reaksiyalar, ta ’sir etuvchi vositaning 
kimyoviy tuzilishi va boshqalar bo ‘yicha foydalanishadi. Bunday 
turkumlashlar amaliy SogMiqni saqlashda foydalanadigan uslublarga 
qaraganda ko‘proq ahamiyatga ega.
Farmatsevt m arketologlar, shifokorlar, farm akoterapevtik 
ko‘rsatkichlar bo‘yicha (yurak-qon tom irlar, yallig‘lanishga qarshi, 
qandli diabet va boshqalar) ham da dorixonadan dorilam i retsept 
bo‘yicha yoki retseptsiz sotflishi bo'yicha turkumlashdan foydalanishadi.
0 ‘zbekiston Respubiikasi va Mustaqil Hamdo‘stlik Mamlakat- 
larida uzoq vaqt akadem ik M .D.M ashkovskiy tom onidan tavsiya 
etilgan dori vositalarini turkum lashdan foydalanilgan. U o ‘zining 
dolzarbligini hozirgi kunda ham yo‘qotm agan. Bu turkum lashda 
vositalar farmakoterapevtik guruhlaiga b o ‘linadi.
Quyida klinik-farmakologik ko‘isatkichlar va ta ’sir mexanizmi 
bo‘yicha dori vositalarini turkumlash bo‘yicha misol keltirilgan (1- 
sxema). Bu turkumlashda dori vositani patentlanmagan xalqaro nomi 
ko‘rsatilganidek, m a’lum fiimaga tegishli savdo nomi ham ko‘rsatilgan.
Qator Yevropa davlatlarida dori vositalari dorixonadan beriladi- 
gan dorilar tartibiga muvofiq — retsept bilan beriladigan va retseptsiz 
beriladigan dori vositalariga b o ‘linadi. Bu «Odam uchun dori 
vositalarining kategoriyasini aniqlash haqida»gi Yevropa ittifoqi 
tomonidan 1992-yil 31-m artda qabul qilingan Kengash dasturida
35

---

aniqlangan. Dasturda dorixonalardan faqat maxsus retsept bo‘yicha 
berilishi kerak bo ‘lgan vositalar ham ajratib ko‘rsatilgan.
Pulmonologiya
Bronxolitik
vositalar
Mukolitik va balg‘am 
ko‘chiruvchi 
vositalar
Yo'talga qarshi 
vositalar
Shamollashda
qo‘llaniladigan
vositalar
Nafas olish yo‘llari 
shamollaganda 
qo‘llaniladigan turli 
xil vositalar
Ingibitorlar
fosfoesterazlar
Aminofillin
*
Xolinteofillinat
—
►
*
Teofillin
*
P -adrenomimetiklarJ~^>
(J,, (32-adrenomiinetiklar
Izoprenalin
Orsiprenalin
(3,-adrenomimetiklar
va boshqalar
Geksoprenalin
Salbutamol
*
Terbutalin
*
Fenoterol
*
Klenbuterol
*
Salmeterol
*
Formaterol
*
1- sxema. Klinik-farmakologik ko'rsatkichlarva ta ’sir mexanizimiga 
muvofiq turkumlash misoli (— dori vositasining xalqaro nomi; *dori 
vositasining savdo nomi).
36

---

3.2. ATS (ANATOMICAL THERAPEUTIC CHEMICAL 
CLASSIFICATION SYSTEM) TURKUMLANISH TIZIMI
Jahon Sog‘liqni Saqlash Tashkiloti (JSST) turli davlatlar 
shifokorlariga, farmatsevtlarga amaliy faoliyat uchun dori vosita­
larining ATS turkumlanish tizimini tavsiya etadi.
Ushbu tizim bozorni marketingli izlanishida, dori vositalari 
ehtiyoji va iste’moli tahlilida, reklama ham da boshqa jarayonlarda 
qo‘llanilishi mumkin. ATS turkumlanish tizimini JSST tomonidan 
1996-yildan tavsiya qilingan xalqaro standart deb ko‘rilishi mumkin.
ATS turkum lanish tizimi — bu dori vositalarini m a’lum 
an ato m ik organ yoki sistem aga ham d a ularning kimyoviy, 
farmakologik va terapevtik xususiyatlariga qarab guruhlaiga bo'lishga 
asoslangan. Shunday qilib, ushbu turkumlanish bir nechta darajaga 
ega bo ‘lib, har bir dori vositasiga ATSning m a’lum guruhiga 
mansublik kodi beriladi.
Vositalar 5 ta turli darajali guruhlarga turkumlanadi.