Farmatsevtik kimyo

                    TSiklogeksanoletilengidrindan  birikmalari. 

   Eggocalciferolum  –  ergokaltsiferol  - Vit D

2

 

   Nolaecalciferolum  -  xolekaltsiferol  - Vit D

3

 

Bu moddalar  baliq moyi, sariyog‘, sut, jigar, o‘simlik  moylarida uchraydi. 

Ergosterinni  ma‘lum    to‘lqin    uzunligidagi  UB-nurlari  bilan    nurlantirib  Vit  D

2 

olinadi 

(slayd). Vit D

3 

esa  degidroxolesterinni  UB-nurlar bilan nurlantirib olinadi (slayd). 

   Tasvirlanishi.    Ergokaltsiferol    va  xolekaltsiferol  rangsiz,  hidsiz,  kristall  kukun.  Suvda 

erimaydi. Efir, spirt va CHCl

3

 da oson eriydi  optik  faol,  [



]

D

=+79,5°+83° . YOrug‘lik  nuri va 

havo kislorodi ta‘sirida  tez  o‘zgaradi. 

 

YUrak glikozidlari guruhiga kirgan  dori moddalari tahlili. 

      

YUrak  mushaklariga  tanlab    ta‘sir  etadigan,  glikozidlar  kimyoviy  tuzilishiga  

ko‘ra kardenolidlarga va  bufadienolidlarga bo‘linadi. 

Kardenolidlar  steroid  halqaning  S

17

  atomida  5  -  a‘zoli  to‘yinmagan  lakton  halqasi, 

bufadienolidlar esa 6 - a‘zoli to‘yinmagan lakton halqasini  saqlaydi. 

Kardenolidlar    angishvonagul,  bahorgi  adonis,  kavkaz  xelloborusi,  may  marvaridguli, 

nashasimon  kendr,  sershox  erizimum,  strofant  va  boshqa  o‘simliklarda,  bufadienolidlar  esa 

dengiz piyozi, moroznik, o‘simliklarida va ilon  zaharida  uchraydi. 

---

Pharmaceutical chemistry  

Autors: Iminova I.M., Olimov X.Q., Zaripova N.T.. 

 

113 

 

     

YUrak glikozidlari kimyoviy tuzilishiga ko‘ra murakkab organik birikma  bo‘lib,  

ular gidrolizlanganda aglikon (genin) va qand qismlariga  parchalanadi. 

   Geninlar  kardenolidlarda  S

10

-dagi  o‘rinbosar  turiga    qarab  digitoksigenin  va  strafantidin 

turiga  bo‘linadi. 

    -   digitoksigenin 

  -  strofantidin 

Bufadienolidlar  ham  S

10

-dagi  o‘rinbosar  turiga    qarab  stsillyarenin  va  gellabregenin  

turlariga  bo‘linadi.  

O H

O H

O

O

     

O H

O H

O

 

C -H

O

O

                                                                                                                                                                      

Stsillyarenin                                             Gellabregenin 

    

Hozirgacha    ma‘lum  bo‘lgan  yurak  glikozidlari  tarkibida  30  xildan  ortiq  monosaxaridlar 

borligi aniqlangan. Ulardan ko‘p uchraydiganlari  quyidagilar.   (slayd). 

o

O H

C H

2

O H

O H

O H

O H

D-glyukoza  

o

O H

C H

3

O H

O H

O H

L-ramnoza   

o

O H

C H

3

H

O H

O H

H

                                   

D-digitoksoza 

 

---

Pharmaceutical chemistry  

Autors: Iminova I.M., Olimov X.Q., Zaripova N.T.. 

 

114 

 

o

C H

3

H

O H

O H

H

O C H

3

D-tsimaroza 

o

C H

3

O H

O H

O H

O C H

3

D-digitalaza

o

C H

3

H

O H

O H

O C H

3

H

                  

L-olleandroza    

Glikozidlarning  qand  qismi  steroid  halqaning  S

3

-holatida  efirsimon  birikadi.  YUrak 

glikozidlari enzim, ishqor va kislotalar ta‘sirida gidrolizga uchrab, kislota ta‘sirida genin va qand 

qismlariga, enzim ta‘sirida esa  qisman parchalanadi.  

Tasvirlanishi. Kardenolidlar oq kristall kukun, suvda  erimaydi, spirtda  kam  eriydi optik  

faol moddalar, qutblangan  nurni o‘ngga buradi. 

CHinligini    aniqlash.  .  Kardenolidlarning    chinligini    aniqlash  molekulaning  steroid 

halqasiga, qand qismiga  va 5-azoli to‘yinmagan lakton  halqasiga  reaktsiya qilish  orqali amalga 

oshiriladi. 

    Steroid  halqaga  reaktsiyalar: 

1. 

Liberman-Burxard  reaktsiyasi.  Glikozidning  konts  H

2

SO

4 

dagi  eritmasiga  konts 

H

2

SO

4

  va  sirka  angidridning  barobar  miqdordagi  aralashmasi    qo‘shilsa  eritma    yashil    ranga  

bo‘yaladi. 

2. 

Liberman  reaktsiyasi.  Glikozidning  sirka    angidriddagi  eritmasiga  konts  H

2

SO

4

  

qo‘shilsa sirka  angidridi  qatlami  yashil rangga  bo‘yaladi. 

3. 

Rozenxeym    reaktsiyasi.  Glikozidning  sirka  kislotadagi    eritmasiga  CCl

3

COOH  

qo‘shiladi. Eritma  pushti  rangdan ko‘k  rangga  bo‘yaladi.