NITROZEPAM. NEOZEPAM
Nitrozepamum
7- nitro- 1.3-digidro-5- fenil-2n-1,4- benzodiazepinon-2
Nitrozepam xidsiz, och sarik. rangli kristall kukun bulib, suvda deyarli erimaydi, 95% li
spirt va efirda kam eriydi, xloroformda kiyin eriydi.
FENAZEPAM
Phenazepamum
7-brom-5- (orto-xlorfenil)-2,3- digidro-1N-1,4-benzodiazepinon-2
Pharmaceutical chemistry
Autors: Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T. R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova
395
Fenazepam ok. yoki biroz och sarrish rangli kristall kukun bulib, suvda va efirda deyarli
erimaydi, 95% li spirtda kam eriydi, xloroformda kiyin eriydi. 225—230°S xaroratda
suyuklanadi.
1,4-benzodiazepin gurux, preparatlar kimyoviy tuzilishi jixatidan bir-biriga yakin
bulganlig i uchun ular chinligini aniklashda ba’zi umumiy reaksiya i , i | ) dan foydalaiishga imkon
beradi. Masalan, ularni baravar mikdorda, kuruk xoldagi natriy gidroksid bilan bulgan
aralashmasini kizdirib parchalanilsa, ammiak ajralib chikadi. Uni. odatdagicha xididan yoki suv
bilan xullangan kizil lakmus
QOG
`
OZINI
kuk rangga buyashi orkali bilinadi. Reaksiyani diazepam
misolida kuyidagi tenglama buyicha ifodalash mumkin:
Ushbu reaksiya buyicha nozepamni aniklashda probirka devorlarida yashil rangli
DOR
paydo buladi, xlozepidda esa yokimsiz izonitril x,idi keladi.
1,4- benzodiazepin kator dori moddalarining chinligi yana azobuyok xosil kiliSH
reaksiyasi buyicha aniklanadi.
Ammo diazepamga uxshash molekula tuzilishining bi-rinchi xolatidagi azot,
urinbosarlar (SN
3
va boshka) saklagan preparatlar azobuyok xosil kilmaydi. Ushbu reaksiyani
amalga oshirishda avval preparatni xlorid kislota bilan kizdirish yordamida gidrolizlab, sungra uni
natriy nitrit yordamida diazotirlanadi va keyinchalik fenol yoki aromatik amin xarakterdagi
moddalar (rezorsin, r-naftol, N- ( 1 - naftil)-etilendiamin va b.k.) bilan uzaro biriktirib, pushti
rangli azobuyok xosil kilinadi.
Pharmaceutical chemistry
Autors: Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T. R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova
396
Reaksiya fenazepam misolida kuyidagi tenglama buyicha ifodalanadi:
Rezorsin urniga nozepamni aniklashda r- naftol, xloze-pid va nitrozepamni animashda N -
( 1 - naftil)- etilendia-min gidroxlorid ishlatish tavsiya kilinadi. Ba’zi 1,4- ben-zodiazepin gurux,
preparatlar chinligini aniklashda ularning molekula tuzilishidagi xarakterli funksional guruxlar
asosida xar kaysisiga xos ayrim reaksiyalardan foydalaniladi. Masalan, nitrozepamni, undagi S
7
xola-tiga birikkan nitrogurux, asosida aniklash mumkin. U xam kupchilik nitroaromatik birikmalarga
uxshash natriy gid-roksid eritmasi ta’sirida rangga kiradi. Nitrozepamning natriy gidroksid eritmasi
ta’sirida sarik rangining tuk-lashib ketishi, uning psevdonitro tuzga utishi natijasidir.
Nozepamning chinligini aniklashda xususiy reaksiya sifatida uning molekula
tuzilishidagi amidokarbinol kismiga oid reaksiyadan foydalaniladi. Buning uchun preparatning
spirtdagi eritmasini konsentrlangan fosfat kislota bilan isitilsa, preparatdagi amidokarbinol kismi
gidrolizlanib, formaldegid ajratib chikaradi. Keyinchalik uning aralashmaga kushilgan rangsiz
Pharmaceutical chemistry
Autors: Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T. R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova
397
shaklidagi fuksin sulfit kislotasini, binafsha rangli xinoid shaklidagi x.olatga utkazishi orkali
biliыadi. Reaksiyani kuyidagi tenglama buyicha ifodalash mumkin:
Fenazepamning xloroformdagi eritmasiga spirt va bir necha tomchi perxlorat kislotasining
42% yoki 57% li suvdagi eritmasidan kushilsa, suyuklik yashilrok-sarik rangga buyaladi. U 254
nm tulkin uzunligidagi ultrabinafsha nur okimida yashil ranglanib tovlanadi.
Diazepamning chinligi yupka katlamli xromatografik usul buyicha standart eritma bilan
takkoslab aniklanadi. Bunda erituvchi sifatida benzol, etanol va ammiak eritmasidan (10:2:1
nisbatida) iborat aralashma olinadi. Xromatogrammada xosil bulgan
DORNI
254 nm tulkin
uzunligida ultrabinafsha nur okimida kuriladi va Rf kiymati aniklanadi.
1,4-benzodiazepin gurux, preparatlar tarkibidagi organik birikkan xlor va bromni
(fenazepam) Belshteyin usuli buyicha aniklanadi. Bunda mis simchasi ustiga olingan preparat
kristalini alangaga tutilsa, uning rangsiz kismini yashil rangga buyaydi. Bu misning galogen
bilan
uchuvchan tuz x,osil kylishiga asoslangan.
Pharmaceutical chemistry
Autors: Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T. R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova
398
Preparyatlar tarkibidagi galogenlarni kislorod atmos-ferasida kuydirish usuli buyicha xam
aniklanadi. Bunda preparatni kuydiriladigan kolbaga yutuvchi suyuklik sifa-tida 6% li vodorod
peroksid eritmasi solinadi. Kuydirish jarayoni tamom bulgach, yutuvchi suyuklik tarkibidagi xlor va
brom ionlarini odatdagi reaksiyalar yordamida aniklanadi.
1,4-benzodiazepin guruh preparatlarining chinligini yana spektrofotometrik usul buyicha
xam aniklash mumkin. Masalan, nitrozepamning 1 mol/l vodorod xlorid kislota eritmasining metanol
bilan bulgan (1:9) aralashmasidagi 0,0005% li eritmasi 230 dan 350 nm tulkin uzunligi sox,asida
maksimum nur yutishi 280 nm buladi, xlozepidning xloroformdagi 0,0001% li eritmasining 325 nm
tulkin uzunligidagi maksimum nur yutishi kursatkichi 0,380— 0,480 ga teng. Nozepamning
spirtdagi eritmasining maksimum nur yutishini 229 va 318 nm tulkin uzunligi soxasida, fenazepamni
xloroformdagi eritmasini esa 320 nm tulkin uzunligida aniklanadi.
1,4-benzodiazepin gurux preparatlarning mikdori suv-siz muxitda kislota-asos titrlash usuli
buyicha aniklanadi. Bunda xlozepidni aniklashda erituvchi sifatida suvsiz sirka kislota va sirka
angidridi aralashmasi, nozepamni aniklashda sirka angidridi ishtirokida chumoli kislotasi,
fenazepamni xloroform va sirka angidrid aralashmasi, nitrozepamni aniklashda esa sirka angidridi
olinadi. Kristallik binafsha indikatori ishtirokida perxlorat kislotasining 0,1 mol/l eritmasi bilan
titrlanadi.
Reaksiyani nitrozepam misolida kuyidagicha ifodalash mumkin:
Pharmaceutical chemistry
Autors: Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T. R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova
399
1,4- benzodiazepin kator dori moddalarining mikdorini aniklashda spektrofotometrik
usuldan xam keng foydalani-ladi. Masalan, diazepamning 0,5% li sulfat kislota saklagan
metanoldagi eritmasini 284 nm tulkin uzunlikda, nitrozepamning vodorod xlorid kislota bilan
metanol aralashmasidagi eritmasini 280 nm tulkin uzunligida, fenazepamning xloroformdagi
eritmasini 320 nm tulkin uzunligida optik zichligini ulchab mikdori aniklanadi.
1,4-benzodiazepin kator dori moddalarining muxim farmakologik kursatkichlaridan biri,
ularning kurkuv, xayajonlanish, titrok tutish kabi xolatlarni tuxtatishida-dir. Ular nerv
kasalliklarida, psixopatii xolatlarda va uning natijasida kelib chikadigan xayajonlanish, serjaxl-lik
va razablanuvchanlik, emotsional charchash va boshka xolatlarda ishlatiladi.
1,4-benzodiazepinning dori sifatida kullanadigan preparatlari kimyoviy tuzilishlari bilan
bir-biriga uxshash bulsada, ularning ba’zi kasalliklarda ta’sir kuchi xar xildir. Masalan,
nitrozepamda yukorida kursatilgan xususiyatlardan tashkari, unda uxlatuvchi ta’sir birmuncha
kuchli aks etgan. SHuning uchun xam uni asab buzilishi natijasida kelib chikadigan uykusizlikda
tavsiya kilinadi. Xlozepidni tashvishlanish, xayajonlanish, betokatlik (be-zovtalanish), uykusizlik
va boshka nevrotik xollarda, shuningdek miozit, artrit, ekzema va boshka teri kasalliklarida
kullanadi. Odatda uni 0,005—0,01 g dan ichiriladi. Preparat sarik kobik bilan koplangan
tabletkalarda 0,005 g dan chikariladi.
Diazepamning farmakologik ta’siri va ishlatilishi xlozepidga uxshashdir. Ammo ba’zi
kasalliklarda birmuncha kichik dozada bulsada faol ta’sir kursatadi. Uni 0,005 g dan tabletkalarda
va 0,5% li eritma xolida 2 ml dan ampulalarda chikariladi.
Nozepam xlozepid va sibazonga nisbatan kam toksikli-gi bilan farklanadi. Uni
tabletkalarda 0,01 g dan chikariladi.
Fenazepam kuchli trankvilizator ta’sirga ega. U shu xossasi bilan boshka
trankvilizatorlardan birmuncha ustun turadi. Fenazepam yana titrokka karshi va uxlatuvchi ta’sir
kursatadi. Uni tabletkalarda 0,0005—0,001 g va 0,0025 g dan chikariladi.
1,4- benzodiazepin gurux, preparatlarni yorurlik tushmaydigan
QORONG
`
I
va quruq joylarda,
«B» ro`yxati buyicha saklanadi.
Pharmaceutical chemistry
Autors: Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T. R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova
400
Do'stlaringiz bilan baham: |