Farmakologiya

N-xolinoretseptorlarga ta’sir
etadigan dori vositalari
Yuqorida qayd etilganidek, parasimpatik va simpatik nervlar-
ning tugunchalarida (gangliyda) N-xolinoretseptorlar joylash-
gan bo‘lib, ular shu nervlarning preganglionar tolalari oxiri-
dan impulsning gangliyga o‘tishini ta’minlaydi.
Bunday retseptorlar uyqu arteriyasining bo‘lingan joyidagi
nerv hujayralaridan tashkil topgan karotid koptokcha yoki
karotid sinusida ham harakat nervining tana mushaklari sinapsida
joylashgan.
Bunday xolinoretseptor markaziy nerv tizimida va buyrak-
usti bezining miya qismida ham bor. Ushbu N-xolinoretsep-
torlarning dori va kimyoviy moddalarga nisbatan sezuvchanlik
darajasi turlicha. Ayrim moddalar ko‘proq vegetativ gangliy-
ning N-xolinoretseptorlariga, boshqalari esa nerv-mushak
sinapsi N-xolinoretseptorlariga ta’sir ko‘rsatadi. Shuni hisobga
olgan holda ular farmakologik moddalarga nisbatan sezgirligi
turlicha bo‘lishi bilan ikki xil retseptorlarga bo‘linadi. Birin-
chisiga vegetativ nerv gangliylari, karotid koptokchalar va
buyrakusti bezlari miya qismi retseptorlari kirsa, ikkinchisiga —
nerv-muskul retseptorlari kiradi.
Yuqorida qayd etilganidek, N-xolinoretseptorlarni qo‘zg‘a-
tuvchi vositalar N-xolinomimetiklar yoki gangliomimetiklar,
ularni to‘suvchi vositalar esa N-xolinolitiklar yoki N-xolino-
blokatorlar deb yuritiladi. N-xolinoblokatorlar o‘z navbatida

---

91
ta’sir etish joyiga, farmakologik xossasi va ishlatilishiga ko‘ra
ikki guruhga bo‘linadi: ganglioblokatorlar va miorelaksantlar.