Farmakologiya

Aritmiyaga qarshi qo‘llaniladigan vositalar
Yurakning ritmik to‘g‘ri, bir tekisda qisqarishining buzilishi
aritmiya deyiladi. Bu holat yurakning o‘zida bo‘ladigan
kasalliklar va undan tashqaridagi har xil patologik o‘zgarishlarda
kuzatilishi mumkin. Yurakning ishemik kasalligida, miokard
infarktida, revmokardit, miokardit, kardioskleroz kasalliklarida
va asab tizimi xastaliklarida, organizm intoksikatsiyasida,
elektrolitlar almashinuvining buzilishi va boshqa hollarda
aritmiyaning, asosan, ikki xili kuzatiladi.
Òaxiaritmiya — ritmning tezlashishi bilan kechadigan turi.
Bunga ekstrasistoliya, paroksizmal taxikardiya, titrash alomat-
lari bilan kechadigan aritmiyalar misol bo‘ladi. Bulardan xavflisi
yurakning titrash alomatlari bilan kechadigan aritmiya hisob-
lanadi. Chunki u ayrim hollarda yurakning to‘xtab qolishiga
olib keladi. Shuni qayd qilib o‘tish kerakki, oxirgi vaqtlarda
aritmiya kasalligi ko‘p uchrab turadi.
Bradiaritmiya  esa yurak urishining sekinlashishi bilan davom
etadi va ritm juda sekinlashib qolsa, kollaps holatiga olib kelishi
mumkin. Buning asosiy sababi yurak sinus tugunining zaifla-
shishi va impuls chiqishining kamayishi yoki Giss bog‘lam-
larining bloklanishi hisoblanadi.
Bu guruhga yurak qo‘zg‘alishi, o‘tkazuvchi tizim va avtoma-
tizmni tormozlaydigan, qo‘shimcha qo‘zg‘alish o‘chog‘ida pato-
logik impulsning paydo bo‘lishini kamaytiradigan preparatlar
kiradi.
Aritmiya kasalligiga duchor bo‘lgan bemorlarni davo qilishda
antiaritmik preparatlardan foydalaniladi.
Ularning asosiy farmakologik ta’siri yurak qo‘zg‘aluvchan-
ligini pasaytirish, yurak avtomatizmini, o‘tkazuvchi tizimlarini
tormozlash bilan izohlanadi. Antiaritmik preparatlarning bunday
ta’siri ko‘proq miokardning patologik o‘zgargan joylaridan
paydo bo‘ladigan qo‘shimcha impulslarga qaratilgandir. Ular
sinus tuguncha avtomatizmiga ham kor qiladi. Atrioventrikular
tuguncha va Giss bog‘lamlariga bo‘lgan ta’siri ancha sezilarli (30-
rasm).
Antiaritmik preparatlarning ta’sir etish mexanizmi asosiy
elektrolitlar — kationlarning hujayra pardasidan passiv ravishda
o‘tishini sekinlashtirishdan iborat. Natijada elektrolitlar balansi-

---

215
ning mahalliy buzilishi yo‘qoladi. Ma’lumki, elektrolitlar
balansining bunday o‘zgarishi yurak qo‘zg‘aluvchanligi va
avtomatizmini kuchaytiradi. Shunday qilib, antiaritmik
preparatlar ta’sirida hujayra membranasining ikki tomonidagi
elektrolitlar soni baravarlashadi, uning elektr qutbi barqaror-
lashadi.
Aritmiyaga qarshi qo‘llaniladigan dori vositalari farmakologik
ta’siri va ta’sir mexanizmi bo‘yicha turli guruhlarga bo‘linadi.
1.  Miofibril  membranasini barqarorlaydigan dori vositalari.
Ular membranadan natriy va kaliy ionlarining o‘tishini kamay-
tiradi. Bularga xinidin, novokainamid, aymalin va boshqalar
kiradi.
2.  Hujayra membranasidan kaliy ionlarining o‘tishini
ko‘paytiradigan dori vositalari. Mahalliy anestetiklar — lido-
kain, trimekain bunday ta’sirga ega bo‘lgan preparatlar hisoblanadi.
3. Kalsiy antagonistlari. Kalsiy ionlarining hujayra pardasidan
o‘tadigan yo‘lini to‘sib, ularning hujayraga kirishiga yo‘l
qo‘ymaydi. Verapamil, nifediðin va boshqalar shular jumlasi-
dandir.
4.  Adrenoblokatorlar va simpatolitiklar. Ular simpatik nerv
ta’sirini kamaytirib yurak urishini sekinlashtiradi. Miokard
qo‘zg‘aluvchanligini va o‘tkazuvchanligini susaytiradi. Shu bilan