Farmakologiya

Qo‘llashga moneliklar. Morfin 2 yoshgacha bo‘lgan bolalarga
va 60 yoshdan oshgan bemorlarga, tug‘uruqni og‘riqsizlantirish
maqsadida tavsiya etilmaydi. Chunki ularda morfin ta’sirida nafas
markazi tormozlanadi va nafas olish qiyinlashib, turli asorat-
larni keltirib chiqarishi mumkin.
Bundan tashqari, homiladorlikda, bronxial astmada,
insult, bosh miya jarohatlanishida, nafas yetishmovchiligi,
yurak faoliyatining o‘tkir va surunkali yetishmovchiligi va
umuman, nimjonlikda berilmaydi.
Morfin bilan zaharlanish. Zaharlanish o‘tkir va surunkali
ko‘rinishda bo‘lishi mumkin. O‘tkir zaharlanish morfin katta
dozalarda yuborilganda yuz beradi. Bunda alkaloidning
farmakologik ta’sirlariga xos bo‘lgan o‘zgarishlar chuqurroq
shaklda namoyon bo‘ladi. Chunonchi, komatoz holat —
chuqur uyqu, es-hushning kirarli-chiqarli bo‘lib qolishi, nafas-
ning susayishi, rang-ro‘yning oqarishi, lablarning ko‘karishi,
tana haroratining pasayishi, oyoq-qo‘llarning muzlashi, ko‘z
qorachig‘ining torayishi, yurak urishining sekinlashishi, so‘lak
ajralishining kuchayishi va boshqalar shular jumlasidandir.
Ayni vaqtda nafas harakatlari noto‘g‘ri, notekis bo‘lib, siyrak-
lashib, vaqt-vaqti bilan to‘xtab qoladi, sekin-asta chuqurlasha
boradi va bu holat takrorlanib turadi (21-rasm). Ko‘pincha
bunday zaharlanish qaramlik natijasida sodir bo‘ladi. Chunki
bunda morfinning katta dozalaridan foydalanishga to‘g‘ri keladi.
Zaharlanishda birinchi tibbiy yordam ko‘rsatiladi. Bunda
opiat retseptorlarning antagonisti bo‘lgan nalokson gidroxlo-

---

157
ridi yuboriladi (22-rasm). Bu dori vositasi morfin keltirib
chiqargan nojo‘ya holatlarni (nafasning susayishi, komatoz
holati va boshqalarni) sekin-asta bartaraf etadi. Morfinni
organizmdan chiqarib yuborish maqsadida me’da kaliy
permanganat (1:2000—1:4000) eritmasi bilan qayta-qayta
yuviladi (chunki morfinning qondagi bir qismi me’da-ichak
bo‘shlig‘iga chiqarib turiladi). Undan keyin shimib oluvchi
preparatlar (adsorbentlar — faollashtirilgan ko‘mir), tuzli
surgilar beriladi. Bemor issiqroq xonaga o‘tkaziladi, oyoq-
qo‘llariga isitgich qo‘yiladi. Nafas susayishini bartaraf etish
uchun analeptiklar (lobelin, sititon, kofein) yuboriladi.