Farg’ona politexnika instituti qurilish fakulteti 95-21 guruh talabasi ergashev mo’minjoning geodeziya fanidan

---

FARG’ONA POLITEXNIKA INSTITUTI
QURILISH FAKULTETI
95-21 GURUH TALABASI 
ERGASHEV MO’MINJONING
GEODEZIYA
FANIDAN
T A Q D I M O T I
Qabul qildi: Abduraxmonov A

---

Priyomlar, doiraviy priyomlar
usulida va noldan boshlab
burchak o’lchash. 
Maqsad:
Teodolit yordamida to’liq priyom usulida gorizontal
burchaklarni o’lchashni o’rganish. 
Kerakli jihozlar:
teodolit, shtativ, reyka,daftar, ruchka, qalam, chizg’ich. 
Ishning bajarilish tartibi: 
Qo’yilgan aniqlik talabiga qarab, teodolit bilan gorizontal burchakni
o’lchashda quyidagi usullar qo’llaniladi: 1) priyom usuli; 2) doiraviy
priyom usuli; 3) takrorlash usuli; 4) nollarni to’g’rilash usuli va
boshqalar. 

---

Qo’yilgan aniqlik talabiga qarab, teodolit bilan gorizontal burchakni o’lchashda
quyidagi usullar qo’llaniladi: 1) priyom usuli; 2) doiraviy priyom usuli; 3)
takrorlash usuli; 4) nollarni to’g’rilash usuli va boshqalar.
Priyom usuli
Teodolitni B nuqtaga o’rnatib vaziyatiga keltirgach, limbni mahkamlab, truba va
alidada bo’shatiladi-da, Dy holatida o’ng nuqta A ga qaraladi, alidadani
mahkamlab, 1 vern’erdan gradus, minut va sekund (215°45'30"), P vern’erdan esa
minut va sekund (46'30") sanoqlari olinadi va ular maxsus burchak o’lchash
jurnaliga yoziladi; minut, sekundlarning arifmetik o’rtasi hisoblanib (46'00"),
“o’rtacha” degan grafaga yoziladi (bunda markazlashmaslik xatosi yo’qoladi), bu
no’
sanog’i bo’ladi.
Keyin alidadani bo’shatib, truba chap nuqta S ga qaratiladida yuqoridagicha
sanoqlar olinadi va o’rtasi hisoblanib, “o’rtacha” grafasiga yoziladi (95°43'30"),
bu nch sanog’i bo’ladi. O’rtacha grafadagi o’ng sanoq
no’
dan chap sanoq nch
ayrilsa, burchak qiymati topiladi. Bu birinchi yarim priyom qiymati deyiladi
(90°02'30"). Agar o’ng sanoq chap sanoqdan kichik bo’lsa, o’ng sanoqqa 360°
qo’shib, chap sanoq ayriladi

---

Keyin limb bo’shatiladi va uni 90° ga burib yana mahkamlanadi, truba zenit orqali
aylantiriladi. Bunda Dch holati bo’ladi. Yana yuqoridagi kabi o’nga, keyin chapga
qarab, sanoqlar olinadi va burchak qiymati hisoblanadi (90°01'30"). Bu ikkinchi
yarim priyom qiymati bo’ladi.
Ikki yarim priyomdagi burchak qiymatlarining ayirmasi 2' dan oshmasligi kerak.
Keyin ikkala yarim priyom qiymatlarining arifmetik o’rtasi hisoblanadi (90°02'00");
bu to’liq priyom qiymati deyiladi. Bu xil o’lchashda kollimatsion xato ta’siri
yo’qoladi.