Farg’ona politehnika instituti energetika fakulteti ms va msm yo’nalishi 39-13 gurih talabasi maxmudova saodatxonning informatika va axborot tehnologiyalari fanidan mustaqil ishi

ALGORITM. ALGORITMIK TIL Inson butun hayoti davomida algoritmlar ichida yashaydi, lekin buni u odatda sezmaydi. U dunyoga kelishidan tortib, to dunyodan ketishigacha bo‘lgan faoliyati davomida o‘z oldiga doim qandaydir masalalar qo‘yadi, bu masalalarni Yechishning yo‘l-yo‘riqlarini qidiradi. Natijada ma’lum bir qonun-qoidalarni o‘ylab topadi, belgilangan tartibda ularni bajarib, ko‘zlagan natijasiga erishadi. Agar ana shu qonunqoidalarni ixtiyoriy odam ko‘rsatilgan tartibda bajarishga muvafaq bo‘lsa, u ham ana shu natijalarga erishishi, tartib buzib bajarganda esa olingan natija uni qanoatlantirmasligi mumkin. Qandaydir maqsadga erishish yo‘lida belgilangan amallar ketma-ketligini bajarayotgan inson yoki texnik vositani ijrochi deb ataymiz. Ta’rif: Algoritm deb qo‘yilgan masalani to‘la hal uchun ijrochining bajarishi lozim bo‘lgan amallar ketma-ketligining qat’iy tartibiga aytiladi.

ALGORITMIK TIL HAQIDA QISQA MA’LUMOT Yuqorida uch hil ko‘rinishdagi algoritmga misollar keltirildi. Ularning bilim darajasi o‘rtacha bo‘lgan ixtiyoriy o‘quvchi bajara oladi, CHunki bu algortimlarda uning uchun tushunarli bo‘lgan so‘zlar va formulalardan foydalanilgan. Informatika fani odatda algortimlarning ijrochisi deganda EXM ni nazarda tutadi. EXM yuqoridagi usullarda ifodalangan algortimlarni tushunmasligi mumkin. Demak biz turli masalalarning yechish algortimlarni EXM larga tushunarli ko‘rinishda ifodalash uchun qo‘shimcha vositaga muxtoj bo‘lib qoldik. SHunday vosita bo‘lib algoritmik til xizmat qiladi. Ko’pincha algoritm va algoritmik til tushunchalarini chalkashtirib qo‘yishadi yoki bir xil narsa deb qarashadi. Bu noto‘g‘ri. Algoritmik til deb algoritmlarni ijrochiga tushunarli va bir xil ko‘rinishda ifodalash uchun zarur bo‘lgan belgilar va qonun-qoidalar majmuasiga aytiladi. Algoritmik tillarni ko‘pincha dasturlash tillari deb xam yuritiladi. Xozirgi vaqtda zamonaviy EXM lar uchun ko‘plab dasturlash tillari ishlab chiqilgan bo‘lib, hammasining o‘ziga yarasha imkoniyatlari hamda qonun-qoidalari mavjud. BEYSIK, TURBO PASKAL, FORTRAN, SI dasturlash tillari ana shular jumlasidandir. Bu tillar imkoniyatlarining turlichaligi bilan bir-birlaridan farq qiladilar. Masalan, BEYSIK algoritmik tili o‘rganish uchun sodda va qulay bo‘lib, unchalik murakkab bo‘lmagan injenerlik masalalari uchun mo‘ljallangan.

1-misol. ) integralning qiymati ( a ; b ) oralig’ini n ta bo’llakka ajratib to’rtburchaklar usuli yordamida hisoblang.
To’g’ri to’rtburchaklar usuli qadam hisoblanadi. Integralning taqribiy qiymati bunda = + (-) formula bilan hisoblanadi.
Daasturni ushbu ( ) = a=1 b=2 n= 20 hol uchun keltiramiz
Program int1 (input, output) label 10;
Var a,b,n,I,l,h,x; real;
Begin
wrileln (‘ a ning qiymatini kiriting: a); readln; (a)
wrileln (‘ b ning qiymatini kiriting: b); readln; (b)
wrileln (‘ n ning qiymatini kiriting: n); readln; (n)
S1:=0 i:=1
10; s=s1+exp(2*ln(x)/3) if iBegin
i;=i+1 x;=x+(i-1)*h; goto 10 end
Writeln (‘ integralning tqaribiy qiymati =;s1)
end