Farg’ona Davlat Universiteti Tabiiy Fanlar Fakulteti Biologiya yo’nalishi

Jayralar (Hystricidae) oilasi bilan unga yaqin turadigan nina junlilar oilasi vakillari gavdasining ustki qismini uzun va o'tkir ignalar qoplab olganligi bilan xarakterlanadi. 4—6 ta turi bor. M D H da, shu jumladan,O‘zbekistonda hind jayrasi (Hystrix leucura) uchraydi. U O'rta Osiyoning tog' etaklarida yashaydi, ba’zi joylarda qishloq xo'jaligiga, ya’ni poliz ekinlariga zarar yetkazadi, Ular tunda faol. Jayralar kunduz kunlari o'zi qazigan inida yashirinib yotadi. Ba’zida inining bir necha yo'li bo'lib, uning uzunligi 100 m gacha yetadi. Tog'larda jayralar 2000-7000 m balandlikka ko'tariladi. Ayrimlarining tana uzunligi 70-90 sm va vazni 16 kg gacha keladi. Bunday jayralar gavdasining ustini uzunligi 30—32 sm keladigan ignalar qoplab olgan bo'ladi. Igna jayralarning muhofaza organi hisoblanadi. Dushman jayrani quvganda u ignalarini yoyib tez yuguradi va birdaniga to'xtaydi, bunda orqadan quvib kelayotgan dushmani inertsiya bilan o'zini to'xtata olmaydi va natijada jayra ignalariga zarb bilan urilib, jarohatlanadi. Jayralar bahorda 3—4ta bola tug'adi, bolalari ancha vaqt inidan chiqmaydi.

Suvsarlarning yungi qalin va yumshoq, Ular qimmatbaho mo‘ynasi uchun ovlanadi. Oq latcha bilan latcha qishda yozdagi jigarrang mo‘ynasini o‘zgartirib, qordek oppoq rangga kiradi. Suvsarlarning ko‘pchiligi yiliga 2 marta tullaydi, yiliga bir marta ko‘payib, 1 ta dan 18 ta gacha bola tug‘adi. Masalan: olaqo‘zanlar har yili 12 tadan 18 tagacha bola tug‘adi. O1aqo‘zan bolalari 45 kundan keyin go'sht bilan oziqlanadi, 3 oydan keyin onasining orqasidan yura boshlaydi. Sobol ham yiliga bir marta urchiydi, homiladorlik davri 230—280 kun, 2—5 ta bola tug'adi.
Suvsarlar har xil muhitlarda (suvda, quruqlikda) yashaydi, in kavlaydi yoki boshqa hayvonlar qazigan inlaridan foydalanadi. Amerika norkasi iqlimlashtirilgan, maxsus mo'ynachilik fermalarida boqiladi. Suvsarlar ham etxo‘r, zararkunanda kemiruvchi hayvonlarni qirib foyda keltiradi. Ko‘pchilik turlarining soni keskin kamayib ketgan

4