Farg'ona Davlat Universiteti Fizika-matematika fakulteti Matematika yo'nalishi



Download 137,36 Kb.
Pdf ko'rish
Sana31.12.2021
Hajmi137,36 Kb.
#233140
Bog'liq
2 5300829390974750255



Farg'ona Davlat Universiteti  

Fizika-matematika fakulteti 

Matematika yo'nalishi 

1-kurs 20.04-guruh talabasi  

Usminaliyev Diyorbekning  

O'zbekiston tarixi fanidan "Imom Al-Buxorining “ Al-Jome 

as-Saxix’’ asari-Islom dinining asosiy tarixiy manbasi 

sifatida" mavzusida tayyorlagan mustaqil ishi. 

 

 



                               Reja: 

 

1. Imom al-Buxoriyning hayoti va ijodi. 



 

2.Al-Buxoriy asarlarida tarbiyaviy masalalar. 

 

3.Uning “Jome as-Saxix “ asari haqida. 



 

Imom al- Buxoriy 

 

Buxoriyning to’liq ismi Abu Abdulloh Muhammad Ismoil ibn Ibrohim ibn al-



Mug’ira ibn Bazdahbah al-Juafiy al-Buxoriydir.U Buxoroda Ismoil ismli katta 

olim oilasida hijriy hisobda 194 yil shavol oyining 13- kuni 810-yilda tug’ilgan 

,yoshligidanoq o’zining o’tkir zehnli va kuchli iqtidorini namoish qilgan . Buxoriy 

go’dakligidayoq otasi dunyodan o’tdi va onasini qo’lida qoldi. Maktabda 

dastlabki savodini chiqargancha arab tili va hadis kitoblarni o’qishga ularni yod 

olishga rag’bat bildirdi. O’n sakkiz yoshga kirganda u bir qator yirik ilmiy asarlar 




mualifi edi.”Hoshid ibn Ismoil ismli bir hamdars olimning guvohlik berishicha 

,Imom buxoriy bir nech sheriklari bilan Barsa shaxrining yirik ulamolaridan 

biriga borib saboq olar ekan . Hammalari eshitgan hadis va rivoyatlarni 

ustozining og’zidan chiqishi bilan batartib yozib olishga shoshilar ekanlar .Imom 

Buxoriy esa qog’oz qalamsiz dars tinglab yuraverar ekan . 

 

Bir kuni talabalar “O’n olti kun olgan darsimizni Buxoriydan bir so’rab 



ko’raylikchi esida bormikin ?” deyishibdi imtixon qilishibdi . Buxoriy o’n oltita 

darsini birorta qolmay yoddan o’qib berigandan keyin, uning xotira va 

qobilyatiga lol qolib, ayni chog’da ,o’zlarining yozib olgan darslaridagi 

kamchiliklarini ham tuzatib olishibdi|.Hadislarning mavzu qamrovi nihoyatda 

keng ekan .Ular Muhammad payg’ambarimizning hayoti va faoliyati bilan 

bog’liq hadislar talqini, o’zaro insoniy munosabatlar , halolik , poklik, adolat, 

insof, diyonat, hasad, xiyonat,rostgo’ylik yolg’onchilik va boshqa insoniy 

fazilatlar va nuqsonlar ustida baxs yritiladi .Muhimi ,ularda yuksak insoniy 

fazilatlar ulug’langan ,kishilarda shundy xislatlarning bo’lishi maqullanadi va 

targ’ib qilinadi . 

 

Bir kuni talabalar “O’n olti kun olgan darsimizni Buxoriydan bir so’rab 



ko’raylikchi esida bormikin ?” deyishibdi imtixon qilishibdi . Buxoriy o’n oltita 

darsini birorta qolmay yoddan o’qib berigandan keyin, uning xotira va 

qobilyatiga lol qolib, ayni chog’da ,o’zlarining yozib olgan darslaridagi 

kamchiliklarini ham tuzatib olishibdi|.Hadislarning mavzu qamrovi nihoyatda 

keng ekan .Ular Muhammad payg’ambarimizning hayoti va faoliyati bilan 

bog’liq hadislar talqini, o’zaro insoniy munosabatlar , halolik , poklik, adolat, 

insof, diyonat, hasad, xiyonat,rostgo’ylik yolg’onchilik va boshqa insoniy 

fazilatlar va nuqsonlar ustida baxs yritiladi .Muhimi ,ularda yuksak insoniy 

fazilatlar ulug’langan ,kishilarda shundy xislatlarning bo’lishi maqullanadi va 

targ’ib qilinadi . 

 

 

:I 



 


Ilm olish maqsadida al-Buxoriyjuda ko’plab olimlardan ta’lim oladi. 

Nishopurlik al-Hakimning yozishicha , ustozlarning soni 90 ta atrofida bo’lib 

ular :Muhammad ibn Yusuf al-G’arobiy ,Ubaydulla ibn Musa al-Abasiy ,Abu 

Bakr Abdulla ibn az-Zubayr al-Hamiydiy ibn Rohaviyh nomi bilan mashxur 

bo’lgan Imom Is’hoq ibn Ibrohim , Imom Ahmad ibn Hanbal ,Ali ibn al- Madaniy 

va boshqalardir. 

 

Ilm olish maqsadida al-Buxoriyjuda ko’plab olimlardan ta’lim oladi. Nishopurlik 



al-Hakimning yozishicha , ustozlarning soni 90 ta atrofida bo’lib ular 

:Muhammad ibn Yusuf al-G’arobiy ,Ubaydulla ibn Musa al-Abasiy ,Abu Bakr 

Abdulla ibn az-Zubayr al-Hamiydiy ibn Rohaviyh nomi bilan mashxur bo’lgan 

Imom Is’hoq ibn Ibrohim , Imom Ahmad ibn Hanbal ,Ali ibn al- Madaniy va 

boshqalardir. 

 

Imom al-Buxoriy nafaqat yirik olim ,balki o’zining go’zal hulq atvori 



,muruvatliligi ,hammatliligi va beqiyos sahovatliligibilan boshqalardan 

tamomila aralib turgan. U zehni o’tkirligi va yodlash qobilyatining kuchliligi 

bilan ham xalq orasida g’oyat shuhrat qozongan . Manbalarda al-Buxoriyning 

600 mingga yaqin hadisni yod bilganligi keltirilgan. 

 

Buxoro amiri Xolid ibn Ahmad az-Zuhaliy bilan al—Buxoriyning aloqasi buzilib 



qoladi. Bunga sabab , amir olimdan huzuriga kelib “AL-joma As-Saxix’’,”At- 

tarix’’ kitoblarini o’qib berishni talab qiladi. Lekin al-Buxoriy “Men ilmni xor 

qilib , uni hokimlar eshigi oldiga olib bormayman, kimga ilm kerak bo’lsa ,o’zi 

izlasin .Lekin Allox oxirat kuni ilmni yashirmay uni toliblarga sarf qilgani uchun 

meni kechiradi”,degan javobni aytadi.Amirga javob yoqmay,fitnachi,bo’xtonkor 

shaxslarning gapiga kirib al-Buxoriyga shaxarni tark etishni buyuradi. Shundan 

keyin al-Buxoriy Samarqandga qarab yo’l oladi va birmuncha muddat Xartang 

qishlog’ida o’z shogirtlari va qarindosh-urug’larinikida yashagandan keyin og’ir 

kasalga chalinib ,hijriy 256yil 60 yoshida vafot etadi va shu yerda dafn qilinadi. 

 

Buxoro amiri Xolid ibn Ahmad az-Zuhaliy bilan al—Buxoriyning aloqasi buzilib 



qoladi. Bunga sabab , amir olimdan huzuriga kelib “AL-joma As-Saxix’’,”At- 

tarix’’ kitoblarini o’qib berishni talab qiladi. Lekin al-Buxoriy “Men ilmni xor 




qilib , uni hokimlar eshigi oldiga olib bormayman, kimga ilm kerak bo’lsa ,o’zi 

izlasin .Lekin Allox oxirat kuni ilmni yashirmay uni toliblarga sarf qilgani uchun 

meni kechiradi”,degan javobni aytadi.Amirga javob yoqmay,fitnachi,bo’xtonkor 

shaxslarning gapiga kirib al-Buxoriyga shaxarni tark etishni buyuradi. Shundan 

keyin al-Buxoriy Samarqandga qarab yo’l oladi va birmuncha muddat Xartang 

qishlog’ida o’z shogirtlari va qarindosh-urug’larinikida yashagandan keyin og’ir 

kasalga chalinib ,hijriy 256yil 60 yoshida vafot etadi va shu yerda dafn qilinadi. 

 

“Al-jome as-sahih” 



 

Buyuk allomaning eng muhim asari, shubhasis,”Al-jome as-sahih” dir .Bu asar 

“Sahiyh al-Buxoriy” nomi bilan ham mashxur .Uning g’oyat ahamiyatli tomoni 

shundaki, Imom al-Buxoriygacga o’tgan muhaddislar o’z to’plamlariga eshitgan 

barcha hadislarini tanlab o’tirmay qatorasiga kiritaverganlar. Imom al-Buxoriy 

esa turli rivoyatlardan eshitgan hadislarni tabaqalarga bo’lib,ularning 

ishonchlilarini ajratib , alohida kitob yaratadi. 

 

Alloma ibn Salohning takidlashicha ,al-Buxoriyning bu asariga kiritilgan 



ishonchli hadislarning soni takrorlanadiganlari bilan birga 7275 ta bo’lib 

,takrorlanmedigon holda esa 4000 hadisdan iborat.I 

 

Bu sharafli ishni birinchi bo’lib al-Buxoriy boshlab bergan bo;lib, keyin qator 



olimlar unga taqlid qilib , shu zaylda hadislar to’plamini yaratgan .Imom al—

Buxoriyning ushbbu yirik asari yozilganiganiga taxminan 1200 yil bo’ldi ,o’sha 

davrdan boshlab toki shu vaqtgacha u islam talimotida Qu’rondan keyingi 

ikkinchi o’rinda turadigan manba sifatida yuqori baxolanib kelinmoqda .Imom 

al-Buxoriy ning ushbu asarining ko’plab nusxalari turli shaxarlarda tarqalgan. 

Hatto bazi hatotlar uchun o’rta asrlarda bu asar nusxalarini ko’ chirish tirikchilik 

manbai ham bo’lgan .Jumladan ,taniqli adib va tarixchi an-Nuvayriy al- 

Buxoriyning ushbu asaridan 8 nusxa ko’chirib , har birini 1000dirxamdan sotgan 

. 1325 yilda ko’chirilgan sakkiz jilddan ibrat go’zal bir nusxasi hozir Istanbulda 

saqlanmoqda.”Al- Jome as-sahih’’ga ko’pdan ko’p sharxlar bitilgan bo’lib 

muhim bir manba sifatida u qayta –qayta nashr ham qilingan. 

 



Bu sharafli ishni birinchi bo’lib al-Buxoriy boshlab bergan bo;lib, keyin qator 

olimlar unga taqlid qilib , shu zaylda hadislar to’plamini yaratgan .Imom al—

Buxoriyning ushbbu yirik asari yozilganiganiga taxminan 1200 yil bo’ldi ,o’sha 

davrdan boshlab toki shu vaqtgacha u islam talimotida Qu’rondan keyingi 

ikkinchi o’rinda turadigan manba sifatida yuqori baxolanib kelinmoqda .Imom 

al-Buxoriy ning ushbu asarining ko’plab nusxalari turli shaxarlarda tarqalgan. 

Hatto bazi hatotlar uchun o’rta asrlarda bu asar nusxalarini ko’ chirish tirikchilik 

manbai ham bo’lgan .Jumladan ,taniqli adib va tarixchi an-Nuvayriy al- 

Buxoriyning ushbu asaridan 8 nusxa ko’chirib , har birini 1000dirxamdan sotgan 

. 1325 yilda ko’chirilgan sakkiz jilddan ibrat go’zal bir nusxasi hozir Istanbulda 

saqlanmoqda.”Al- Jome as-sahih’’ga ko’pdan ko’p sharxlar bitilgan bo’lib 

muhim bir manba sifatida u qayta –qayta nashr ham qilingan. 

 

1974 yilda O’rta Osiyo va on Qozog’iston musulmonlari Diniy boshqarmasi 



tashabussi bilan jumhuriyatimida butun islom dunyosi vakillari ishtirokida 

allomaning 1200 yillik yubileyi nishonlangan edi.Uninng shox asarlari 

xisoblangan “Al- Jome as-sahih’’ va “Al- adab al-mufrad’’kitoblari Toshkentda 

qaytadan nashr qilinishi al-Buxoriy merosini o’rganishda katta ahamiyatga ega 

bo’ldi.Toshkentdagi diniy oliy ma’xadning Imom al-Buxoriy nomi bilan atalishi 

bundan o’n ikki asr muqaddam ilm-fan yo’lida beqiyos katta xizmat qilgan 

buyuk olimga chuqur hurmat –etiborning ramzidir . Allomaning Xartang 

qishlog’ida joylashgan salobatli maqbari eng obod va ko’rkam qadamjolardan 

biri sifatida ardoqlanib , Islom ahli va barcha mehmonlar uchun tabarruk 

ziyoratgoh sifatida mashxurdir. 

 

1974 yilda O’rta Osiyo va on Qozog’iston musulmonlari Diniy boshqarmasi 



tashabussi bilan jumhuriyatimida butun islom dunyosi vakillari ishtirokida 

allomaning 1200 yillik yubileyi nishonlangan edi.Uninng shox asarlari 

xisoblangan “Al- Jome as-sahih’’ va “Al- adab al-mufrad’’kitoblari Toshkentda 

qaytadan nashr qilinishi al-Buxoriy merosini o’rganishda katta ahamiyatga ega 

bo’ldi.Toshkentdagi diniy oliy ma’xadning Imom al-Buxoriy nomi bilan atalishi 

bundan o’n ikki asr muqaddam ilm-fan yo’lida beqiyos katta xizmat qilgan 

buyuk olimga chuqur hurmat –etiborning ramzidir . Allomaning Xartang 

qishlog’ida joylashgan salobatli maqbari eng obod va ko’rkam qadamjolardan 

biri sifatida ardoqlanib , Islom ahli va barcha mehmonlar uchun tabarruk 

ziyoratgoh sifatida mashxurdir. 




 

1998-yilda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti farmoni bilan buyuk 

hadisshunos allomaning 1225 yillik tavallud kuni keng jamoatchilik tomonidan 

katta hurmat va ehtirom ila nishonlanib ,uning maqbarasi qayta qurildi. 

 

1998-yilda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti farmoni bilan buyuk 



hadisshunos allomaning 1225 yillik tavallud kuni keng jamoatchilik tomonidan 

katta hurmat va ehtirom ila nishonlanib ,uning maqbarasi qayta qurildi. 

 

 

 



 

Foydalanilgan adabiyotlar:  

 

“Manaviyat yuldulari” (Abdulla Qodiriy nomidagi Xalq Merosi 



nashriyoti. Toshkent 1999)kitobidan olindi. 

 

Sytlar: ziyouz.com Al- Buxoriy 



Imom Al- Buxoriy wikipediya.uz. 

 

 



Tayyorladi: 20.04-guruh talabasi D.Usmonaliyev 

 

Tekshirdi:  O'zekiston tarixi fani o’qtuvchisi: M.Sodiqova. 



Download 137,36 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish